Αρθρογραφία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στο πλαίσιο προστασίας της συνδικαλιστικής ελευθερίας των εργαζομένων, η οποία έχει αποκτήσει συνταγματικό έρεισμα, ο νομοθέτης έχει θεσπίσει αυξημένη ειδική προστασία απέναντι στην καταγγελία της σύμβασης εργασίας των συνδικαλιστικών στελεχών, ως ένα μέτρο απέναντι σε εργοδοτικές πρακτικές, οι οποίες θα μπορούσαν να αποτελέσουν φόβητρο απέναντι στη συνδικαλιστική δράση των εργαζομένων. Τούτη ωστόσο η προστασία δεν είναι απεριόριστη, αλλά τίθενται σε αυτή φραγμοί, οι οποίοι απορρέουν από τα όρια που διαγράφει η καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη, ώστε να μη θεωρείται καταχρηστική μια καταγγελία σύμβασης συνδικαλιστικού στελέχους, όταν η δράση του δεν συνυφαίνεται με τη «διαφύλαξη και προαγωγή των εργασιακών, οικονομικών, ασφαλιστικών, κοινωνικών και συνδικαλιστικών συμφερόντων των εργαζομένων. Με αφορμή την υπ’ αριθ. 66/2024 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ιωαννίνων, τέθηκε το ζήτημα, εάν δύναται να απωλέσει ένα συνδικαλιστικό στέλεχος την εν λόγω προστασία όχι για λόγο ουσιαστικό, όπως ο ανωτέρω, αλλά λόγω τυπικής παράλειψης, ήτοι αυτής της μη εγγραφής του σωματείου στο ΓΕΜΗΣΟΕ.

Η ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΛΥΣΗ

Το πλαίσιο προστασίας των συνδικαλιστικών στελεχών από την καταγγελία της σύμβασης εργασίας, περιγράφεται στο άρθρο 14 του Ν. 1264/1982. Σύμφωνα με την παράγραφο 5 του εν λόγω άρθρου, «Είναι άκυρη η καταγγελία της σχέσης εργασίας: α) των μελών της διοίκησης της συνδικαλιστικής οργάνωσης, σύμφωνα με το άρθρο 92 του Αστικού Κώδικα, β) των μελών της προσωρινής, σύμφωνα με το άρθρο 79 του Αστικού Κώδικα, διοίκησης συνδικαλιστικής οργάνωσης που διορίζει το δικαστήριο, σύμφωνα με το άρθρο 69 του Αστικού Κώδικα ή γ) των μελών της διοίκησης που εκλέγονται προσωρινά κατά την ίδρυση συνδικαλιστικής οργάνωσης. Η απαγόρευση ισχύει κατά τη διάρκεια της θητείας τους και ένα χρόνο μετά τη λήξη της, εκτός εάν συντρέχει περίπτωση εφαρμογής της παρ. 10».

Ωστόσο, η προστασία δεν αφορά απροσδιόριστα το σύνολο των συνδικαλιστικών στελεχών, αλλά σύμφωνα με την αμέσως επόμενη παράγραφο, «Η παραπάνω προστασία παρέχεται στην ακόλουθη έκταση: α) εάν η οργάνωση έχει ως διακόσια (200) μέλη, προστατεύονται πέντε (5) μέλη της διοίκησης, β) εάν η οργάνωση έχει ως χίλια (1.000) μέλη, προστατεύονται επτά (7) μέλη της διοίκησης, γ) εάν η οργάνωση έχει περισσότερα από χίλια (1.000) μέλη προστατεύονται εννέα (9) μέλη της διοίκησης». Ειδικά ως προς την περ. β’ της παρ. 5 αναφορικά με τα ιδρυτικά μέλη, τίθενται επίσης όρια στον αριθμό των μελών που απολαμβάνουν της ειδικής αυξημένης προστασίας, αφού εκείνη δύναται να αφορά τα πρώτα είκοσι ένα (21) μέλη και η περίοδος προστασίας εκτείνεται από την υπογραφή της ιδρυτικής πράξης και μέχρι ένα έτος από αυτή. Αν μάλιστα η υπό σύσταση οργάνωση εν τέλει δε συσταθεί πραγματικά εντός έξι μηνών από την υπογραφή της ιδρυτικής πράξης, η προστασία των μελών παύει και ισχύει για τα μέλη της επόμενης υπό σύσταση οργάνωσης και μόνο για όσο διάστημα απομένει για τη συμπλήρωση του έτους προστασίας.

Προκειμένου να ενεργοποιηθεί η ειδική προστασία υπέρ συγκεκριμένου εργαζομένου, θα πρέπει αυτός να εμπίπτει, αρχικά, σε μια από τις περιπτώσεις προσώπων που περιοριστικά αναφέρει το άρθρο 14 του Ν. 1264/1982. Περαιτέρω, θα πρέπει να απασχολείται με έγκυρη σύμβαση εργασίας. Η συγκεκριμένη προϋπόθεση αμφισβητείται από μερίδα της θεωρίας, ως προς την ορθότητά της, διότι προστασία που παρέχει ο Ν. 1264/1982 δεν έχει ως επίκεντρο τη σύμβαση εργασίας, αλλά τη συνδικαλιστική ιδιότητα του εργαζόμενου, ως απόρροια της συνταγματικά κατοχυρωμένης συνδικαλιστικής ελευθερίας. Άλλωστε, και η ίδια η διατύπωση του νομοθέτη καταδεικνύει τη βούλησή του να προστατεύονται και οι έχοντες άκυρη σύμβαση εργασίας, αφού κάνει λόγο για «σχέση εργασίας». Παράλληλα, δεν απαιτείται, πλέον, γνώση της συνδικαλιστικής ιδιότητας, καθώς με τις αλλαγές που επήλθαν με το Ν. 4808/2021, ο νομοθέτης παραπέμπει ευθέως στις διατάξεις της προστασίας της μητρότητας (άρθρο 15§1 Ν. 1483/1984), όπου η προστασία παρέχεται στη μητέρα, ανεξαρτήτως γνώσης της εγκυμοσύνης από τον εργοδότη ή την ίδια την κυοφορούσα. Τέλος, η νομολογία απαιτεί να υπάρχει δυνατότητα απασχόλησης του εργαζόμενου στην επιχείρηση (ΑΠ 84/2010). Αυτό σημαίνει, αυτονόητα, πως σε περίπτωση μη ύπαρξης αντικειμένου απασχόλησης καθίσταται ανεφάρμοστη η προστασία των συνδικαλιστικών στελεχών (ΑΠ 1327/2020).

Η ΑΠΟΦΑΣΗ 66/2024 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ιωαννίνων

Το Μονομελές Πρωτοδικείο Ιωαννίνων κλήθηκε να αποφανθεί επί αιτήματος της ενάγουσας, το οποίο αφορούσε στην αναγνώριση της ακυρότητας της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας της, διότι, μεταξύ άλλων, το κινήσαν αίτιο αυτής αποτέλεσε η νόμιμη συνδικαλιστική της δράση, όντας στέλεχος της συνδικαλιστικής οργάνωσης που είχε συσταθεί στην επιχείρηση και το οποίο δεν είχε εγγραφεί, ως όφειλε, στο ΓΕΜΗΣΟΕ. Τούτο ασφαλώς δε διέλαθε της προσοχής της εργοδότριας επιχείρησης και εναγομένης, η οποία θέλοντας να αποκρούσει το αγωγικό αίτημα της ενάγουσας περί ακυρότητας της απόλυσής της, προέβαλε κατ’ ένσταση πως τούτη δεν εμπίπτει στις προστατευτικές διατάξεις του Ν. 1264/1982, διότι η συνδικαλιστική οργάνωση της οποίας είναι μέλος, δεν έχει εγγραφεί στο εν λόγω μητρώο, μολονότι είχε προς τούτο υποχρέωση.

Κατά τις παραδοχές του δικαστηρίου, «η μη καταχώριση της ως άνω συνδικαλιστικής οργάνωσης στο Γενικό Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων (ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε.), όπως ορίζει το άρθρο 83 του Ν. 4808/2021 δεν επιφέρει την αναστολή της προστασίας των συνδικαλιστικών στελεχών, καθώς, κατά την κρίση του παρόντος Δικαστηρίου, η εν λόγω διάταξη αντίκειται αφενός στο άρθρο 23 §1 του Συντάγματος, στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), τον συνδικαλιστικό νόμο και τον Ν. 1876/90, αφετέρου είναι αντίθετη και με την συνταγματική αρχή της αναλογικότητας (βλ. ΣτΕ 2175/2022 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ) και ως εκ τούτου δεν τυγχάνει εφαρμογής, απορριπτομένου του περί του αντιθέτου ισχυρισμού της εναγόμενης».

Άλλωστε, σύμφωνα με το άρθρο 23 παρ. 1 του Συντάγματος, «Το Κράτος λαμβάνει τα προσήκοντα μέτρα για τη διασφάλιση της συνδικαλιστικής ελευθερίας και την ανεμπόδιστη άσκηση των συναφών μ’ αυτή δικαιωμάτων εναντίον κάθε προσβολής τους, μέσα στα όρια του νόμου». Δικαίωμα επομένως των εργαζομένων αποτελεί η ίδρυση και η προσχώρηση σε συνδικαλιστικές οργανώσεις, με σκοπό τη διαφύλαξη και προαγωγή των εργασιακών συμφερόντων. Σε ό,τι αφορά την ίδρυση της συνδικαλιστικής οργάνωσης, τούτη δε μπορεί να εξαρτάται από προηγούμενη άδεια, ούτε υπόκειται σε έλεγχο σκοπιμότητας. Δεν αποκλείεται όμως ο έλεγχος νομιμότητας, ο οποίος διενεργείται κατά το άρθρο 2 παρ. 1 του Ν. 1264/1982 από τα δικαστήρια. Η υποχρέωση εγγραφής του σωματείου στο ΓΕΜΗΣΟΕ ως προϋπόθεση για την ολοκλήρωση της διαδικασίας ίδρυσης και απόκτησης νομικής προσωπικότητας από τη συνδικαλιστική οργάνωση (βλ. άρθρο 2 παρ. 3 εδ. β’ του Ν. 1264/1982), δεν έχει σύμφωνα με το Συμβούλιο της Επικρατείας τον χαρακτήρα διοικητικής άδειας για την ίδρυση του σωματείου, ούτε τον χαρακτήρα ελέγχου νομιμότητας από πλευρά της διοίκησης (βλ. ΣτΕ 2175/2022).

Τούτου λεχθέντος, ορθά η σχολιαζόμενη απόφαση δέχθηκε πως δεν εκπίπτουν εκ του δικαιώματος αυξημένης προστασίας από την καταγγελία της σύμβασης εργασίας, συνδικαλιστικά στελέχη οργανώσεων που δεν έχουν εγγραφεί στο μητρώο, διότι κάτι τέτοιο σε κάθε περίπτωση θα προσέκρουε και στην αρχή της αναλογικότητας.