Αρθρογραφία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ευρεία χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην καθημερινότητα έχει μοιραία επηρεάσει και το εργασιακό περιβάλλον, αφού πλέον αποτελούν ένα κρίσιμο μέσο επικοινωνίας, προβολής και διαφήμισης των επιχειρήσεων, με σκοπό την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς και την επίτευξη μεγαλύτερης κερδοφορίας. Ωστόσο πολλές φορές, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τον εργοδότη συνεπάγεται παραβίαση των προστατευτικών των προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων διατάξεων, επί τη βάση της προσβολής του πληροφοριακού τους αυτοπροσδιορισμού. Για το λόγο αυτό εξεδόθη η  από 07.03.2023 και με αρ. πρωτ.  ΕΣ-114742-2023/10031 Εγκύκλιος του Διοικητή της Επιθεώρησης Εργασίας, η οποία σκιαγραφεί τις εργοδοτικές πρακτικές που κρίνονται αθέμιτες, λόγω ακριβώς της προσβολής των προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων.

ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΜΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ

Αυτονόητο δικαίωμα του εργαζόμενου αποτελεί η άρνησή του σε δημόσια ανάρτηση της φωτογραφίας του από τον εργοδότη. Άλλωστε, σύμφωνα με το άρθρο 4 του Καν. 2016/679 (GDPR), ως δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα ορίζονται πληροφορίες που αφορούν φυσικά πρόσωπα και μπορούν να οδηγήσουν με βεβαιότητα στην ταυτοποίησή τους. Συνεπώς, η φωτογραφία του εργαζομένου το δίχως άλλο συνιστά προσωπικό δεδομένο (εφόσον συντείνει στην ταυτοποίησή του) και έτσι, κάθε πράξη κοινοποίησής της σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης εμπίπτει στην έννοια της επεξεργασίας.

Σύμφωνα με την από 07.03.2023 και με αρ. πρωτ.  ΕΣ-114742-2023/10031 εγκύκλιο του Διοικητή της Αρχής, η λήψη και κοινοποίηση φωτογραφίας ή βίντεο, στα οποία εικονίζεται ο εργαζόμενος είναι νόμιμη, μόνο αν ο εν λόγω έχει συναινέσει στην καταγραφή του και την δημοσιοποίησή της εικόνας του και εφόσον σχετίζεται με ένα δικαιολογημένο συμφέρον του εργοδότη, ιδιαίτερα όταν αυτό συνδέεται με σκοπούς εκτέλεσης της σύμβασης εργασίας. Σε κάθε περίπτωση, παράνομη θα είναι η επεξεργασία όχι αδιακρίτως, αλλά μόνο εφόσον υπάρχει εστίαση στο πρόσωπο ή στο σώμα του εργαζόμενου ή αυτός να αποτελεί κεντρικό πρόσωπο της φωτογραφίας. Επί διαπιστωμένης, λοιπόν, παράνομης επεξεργασίας μέσω δημοσίευσης φωτογραφιών ή βίντεο, ο εργαζόμενος διαθέτει αποζημιωτική αξίωση έναντι του υπεύθυνου επεξεργασίας, ενώ είναι δυνατή και η επιβολή διοικητικών κυρώσεων. Αρμόδια αρχή για τη διαπίστωση παραβάσεων, μέσω της διεξαγωγής ελέγχων είναι η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.

ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥ ΓΙΑ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ

Εντός ορίων νομιμότητας τίθεται και η επεξεργασία και αξιολόγηση από τον εργοδότη του προφίλ ενός υποψήφιου προς πρόσληψη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ασφαλώς, μια τέτοια ενέργεια είναι θεμιτή, εφόσον αυτή σχετίζεται με σκοπούς καθαρά επαγγελματικούς, για τους οποίους άλλωστε ο εργοδότης διαθέτει και το έννομο συμφέρον να το πράξει. Αντίθετα, δεν επιτρέπεται η αξιολόγηση πληροφοριών που εμπίπτουν στη σφαίρα της ιδιωτικής ζωής του εν λόγω υποψηφίου και δύνανται να θεμελιώσουν λόγο διάκρισης (λ.χ. θρησκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις, σεξουαλικός προσανατολισμός).

ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

Ιδιαίτερα συχνή είναι στην καθημερινή εργασιακή πρακτική η βιντεοεπιτήρηση και ο έλεγχος των εργαζομένων με ηλεκτρονικά μέσα (λ.χ. μέσω συστήματος καμερών κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης CCTV, μέσω της καταγραφής των ψηφιακών επικοινωνιών και της on line συμπεριφοράς του εργαζομένου, όπως αναρτήσεις σε κοινωνικά δίκτυα ή ιστορικό επισκέψεων σε διαδικτυακές ιστοσελίδες).

Η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μέσω συστήματος βιντεοεπιτήρησης καταρχήν απαγορεύεται, με εξαίρεση περιπτώσεις που κάτι τέτοιο υπαγορεύεται από σκοπούς προστασίας της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων ή προστασίας κρίσιμων χώρων εργασίας (λ.χ. εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου). Σε αυτές τις περιπτώσεις, όσα προσωπικά δεδομένα συλλεγούν απαγορεύεται να αποτελέσουν κριτήρια αξιολόγησης της απόδοσης των εργαζομένων, ενώ ιδιαίτερη υποχρέωση υπέχει ο εργοδότης αναφορικά με την πλήρη ενημέρωση των υπαλλήλων σχετικά με την ύπαρξη του συστήματος. Για μια αναλυτικότερη επισκόπηση του ζητήματος της βιντεοεπιτήρησης των εργαζομένων, υπάρχει έτερο άρθρο του γραφείου μας διαθέσιμο στο εξής σύνδεσμο: https://grammenoslegal.gr/i-parakoloythisi-ergazomenon-sto-choro-ergasias-2/.

Περαιτέρω, επιτρεπτή είναι η άσκηση ελέγχου επί των ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας, όταν αυτή είναι αναγκαία για την ικανοποίηση του εννόμου συμφέροντος που επιδιώκει ο εργοδότης και εφόσον τούτο δεν υπερέχει προφανώς των δικαιωμάτων και συμφερόντων του εργαζομένου. Σε κάθε περίπτωση, διατηρείται και εδώ αμετάβλητο το καθήκον πρόσφορης και διαφανούς ενημέρωσης αναφορικά με τον πραγματοποιούμενο έλεγχο.

ΧΡΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

Τέλος, ιδιαίτερη μνεία χρήζει η αξιοποίηση από πλευράς εργοδότη προηγμένων συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, με σκοπό τη λήψη αυτοματοποιημένων αποφάσεων, τα οποία σταδιακά κάνουν την εμφάνισή τους. Πρόκειται για μια περίπτωση, στην οποία είναι ιδιαίτερα αυξημένοι οι κίνδυνοι που απειλούν την αξιοπρέπεια, τις ελευθερίες και τα θεμελιώδη δικαιώματα του εργαζομένου. Ο εργοδότης, λοιπόν, με σκοπό την εξασφάλιση θεμιτής και διαφανούς επεξεργασίας, υποχρεούται σε ειδική ενημέρωση του εργαζομένου για την ύπαρξη συστήματος λήψης τέτοιων αποφάσεων, η οποία έχει καθιερωθεί πλέον με το άρθρο 9 του Ν. 4961/2022.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τη σχετική διάταξη «Κάθε επιχείρηση του ιδιωτικού τομέα, εφόσον χρησιμοποιεί σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, το οποίο επηρεάζει οποιαδήποτε διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με τους εργαζομένους ή τους υποψήφιους εργαζομένους και έχει αντίκτυπο στις συνθήκες εργασίας, την επιλογή, την πρόσληψη ή την αξιολόγησή τους, σε κάθε περίπτωση πριν την πρώτη χρήση του, παρέχει επαρκή και σαφή πληροφόρηση σε κάθε εργαζόμενο ή υποψήφιο εργαζόμενο, η οποία περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον τις παραμέτρους στις οποίες στηρίζεται η λήψη της απόφασης, με την επιφύλαξη των περιπτώσεων που προϋποθέτουν προηγούμενη ενημέρωση και διαβούλευση και διασφαλίζει την τήρηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης και της καταπολέμησης των διακρίσεων στην απασχόληση και την εργασία λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής γενεαλογικών καταβολών, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης, ηλικίας, οικογενειακής ή κοινωνικής κατάστασης, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου.

Η υποχρέωση της παρ. 1 καταλαμβάνει και τις ψηφιακές πλατφόρμες κατά την έννοια του άρθρου 68 του ν. 4808/2021 (Α’ 101), ως προς τα φυσικά πρόσωπα που συνδέονται μαζί τους με συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας ή ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου.

3. Στην επιχείρηση που παραβιάζει την υποχρέωση της παρ. 1 επιβάλλονται οι διοικητικές και ποινικές κυρώσεις των άρθρων 24 και 28, αντίστοιχα, του ν. 3996/2011 (Α’ 170). Αρμόδια αρχή για την επιβολή των διοικητικών κυρώσεων του πρώτου εδαφίου είναι η Επιθεώρηση Εργασίας.»

Με λίγα λόγια, κύριο καθήκον του εργοδότη συνιστά η λεπτομερής ενημέρωση όλων των εργαζομένων αναφορικά με τα συστήματα που αξιοποιούνται, είτε προς παρακολούθηση των εγκαταστάσεων της επιχείρησης, είτε προς λήψη αυτοματοποιημένων αποφάσεων. Η ενημέρωση θα πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνει το σκοπό της επεξεργασίας, ο οποίος σύμφωνα με τα ανωτέρω θα πρέπει να συνυφαίνεται με τα επαγγελματικά συμφέροντα του εργοδότη, ειδάλλως θα εκφεύγει των ορίων νομιμότητας που διαγράφει ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων.