Αρθρογραφία

Ο Γραμμένος Ε. Ευστάθιος είναι Δικηγόρος Αθηνών – Εργατολόγος και επισκέπτης Καθηγητής στο μάθημα «ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ» στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό «Διοίκηση Ανθρωπίνου Δυναμικού» του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το σύστημα της ευθύνης του εργοδότη σε περίπτωση επέλευσης εργατικού ατυχήματος συνιστά θεμελιώδη έκφανση της προστατευτικής λειτουργίας που κυριαρχικά επιτελεί η εργατική νομοθεσία. Εφόσον ο εργαζόμενος θέτει στη διάθεση του εργοδότη την εργασιακή του δύναμη, εξυπηρετώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο αλλότρια συμφέροντα, είναι αυτονόητο πως ο εργοδότης φέρει ένα καθήκον πρόνοιας και εποπτείας έναντι επαγγελματικών κινδύνων, το οποίο εκτείνεται στην οργάνωση του εργασιακού περιβάλλοντος κατά τρόπο ώστε να προλαμβάνονται κίνδυνοι για τη ζωή και την υγεία των εργαζομένων. Σε περίπτωση που ο εργαζόμενος εγείρει έναντι του εργοδότη αποζημιωτική αξίωση ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων λόγω βλάβης της υγείας του κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης των εργασιακών του καθηκόντων, ο εργοδότης θα επιχειρήσει πρωτίστως να καταδείξει την ανυπαρξία αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της εργασίας του μισθωτού και της επέλευσης του εργατικού ατυχήματος και δευτερευόντως και επικουρικά, να αποδείξει τη συνδρομή περιστατικών, τα οποία αναδεικνύουν ευθύνη και του ίδιου του εργαζόμενου στην επέλευση της ζημίας (ένσταση συνυπαιτιότητας ή άλλως συντρέχοντος πταίσματος). Ένα τέτοιο περιστατικό δύναται να αποτελέσει και ο ισχυρισμός ότι ο εργαζόμενος τελούσε κατά την άσκηση των καθηκόντων του υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών.

ΓΕΝΙΚΑ Η ΕΝΣΤΑΣΗ ΣΥΝΥΠΑΙΤΙΟΤΗΤΑΣ

Σύμφωνα με το άρθρο 300 ΑΚ «Αν εκείνος που ζημιώθηκε συντέλεσε από δικό του πταίσμα στη ζημία ή την έκτασή της, το δικαστήριο μπορεί να μην επιδικάσει αποζημίωση ή να μειώσει το ποσό της. Το ίδιο ισχύει και όταν εκείνος που ζημιώθηκε παρέλειψε να αποτρέψει ή να περιορίσει τη ζημία ή δεν επέστησε την προσοχή του οφειλέτη στον κίνδυνο ασυνήθιστα μεγάλης ζημίας, τον οποίο ο οφειλέτης ούτε γνώριζε ούτε όφειλε να γνωρίζει». Η ένσταση συντρέχοντος πταίσματος, όπως προβλέπεται στην εν λόγω διάταξη συνιστά λόγω περιορισμού της αποζημιωτικής ευθύνης, όταν η ζημία (εν προκειμένω η βλάβη της υγείας εκ του εργατικού ατυχήματος) προκλήθηκε όχι αποκλειστικά από τον υπόχρεο σε αποζημίωση (ήτοι τον εργοδότη), αλλά συνέτρεξε και πταίσμα του ζημιωθέντος (ήτοι του παθόντος εργαζόμενου). Προκειμένου δηλαδή να κριθεί βάσιμη, περιορίζοντας αντίστοιχα την ευθύνη του εργοδότη προς αποζημίωση, προϋποθέτει την ύπαρξη πταίσματος στο πρόσωπο του παθόντος και αιτιώδη συνάφεια μεταξύ της υπαίτιας συμπεριφοράς του ζημιωθέντος και της προκληθείσας ζημίας.

Πρόκειται για θεσμό που εξυπηρετεί την ισοκατανομή των συνεπειών της ζημίας, καταλήγοντας σε μια δίκαιη ισορροπία ανάμεσα στα αντιτιθέμενα συμφέροντα των μερών. Και τούτο, διότι η αυτοπροστατευτική συμπεριφορά του παθόντος λαμβάνεται κατά το στάδιο αυτό υπόψη, ως ένας παράγοντας που δύναται να επηρεάσει την επέλευση ή την έκταση του ζημιογόνου αποτελέσματος. Ασφαλώς, η ευδοκίμηση της ένστασης δεν οδηγεί αυτοδικαίως σε πλήρη απαλλαγή του υποχρέου, αλλά λειτουργεί κατά κανόνα μειωτικά ως προς το ύψος της αποζημίωσης, ιδιαίτερα όμως στο πεδίο του εργατικού δικαίου αντιμετωπίζεται με αυστηρότητα, ενόψει των ιδιαιτεροτήτων που χαρακτηρίζουν τις εργασιακές σχέσεις και δη της μειονεκτικής διαπραγματευτικής θέσης, στην οποία βρίσκεται ο εργαζόμενος.

Με λίγα λόγια, η ένσταση συνυπαιτιότητας αποτελεί τη «δεύτερη γραμμή άμυνας» του εργοδότη έναντι των αξιώσεων που προβάλλει ο εργαζόμενος. Και τούτο διότι πρωτίστως σκοπεί στην πλήρη άρνηση της ύπαρξης αιτιώδους συνάφειας. Αντίθετα, μέσω της ένστασης συνυπαιτιότητας ο εργοδότης κατ’ ουσίαν ομολογεί την ιστορική βάση της αγωγής του εργαζόμενου, ομολογεί δηλαδή την ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ των εργασιακών καθηκόντων του τελευταίου και της επέλευσης της βλάβης της υγείας του, προβάλλοντας απλώς έναν ισχυρισμό που τείνει σε μείωση της αποζημιωτικής του ευθύνης.

Η ΧΡΗΣΗ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ ΣΕ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ

Κατά την προβολή της ένστασης συντρέχοντος πταίσματος του παθόντος, λόγω της χρήσης ναρκωτικών ουσιών από πλευράς του εργαζομένου, ο εργοδότης θα επιχειρήσει να αποδείξει πως οι συνέπειες που απορρέουν από την κατανάλωσή τους (διαταραχές στην ψυχική και σωματική λειτουργία, έλλειψη προσοχής, διαταραχή της κρίσης) συνέβαλαν αιτιακά στην επέλευση της σωματικής του βλάβης. Κατ’ ουσίαν, είναι κρίσιμο να αποδειχθεί ότι η επηρεασμένη από τη ναρκωτική ουσία κριτική αντίληψη του εργαζόμενου συνέτεινε είτε στην παράλειψη από τον εργαζόμενο να λάβει τα προσήκοντα μέτρα ατομικής προστασίας, είτε στην πρόκληση καθαυτής της σωματικής βλάβης. Η πρώτη περίπτωση δύναται να αφορά λ.χ. περιστατικό, κατά το οποίο εργαζόμενος τεχνικής ανεβαίνει σε ικρίωμα προκειμένου να εκτελέσει εργασίες μόνωσης, όμως λόγω της ευφορίας που αισθάνεται και της υπερεκτίμησης των δυνατοτήτων του (κάτι που αποτελεί τυπική επίδραση ουσιών όπως η κοκαΐνη), παραλείπει ο ίδιος να δεθεί με ζώνη ασφαλείας, με αποτέλεσμα να γλιστρήσει και να πέσει από ύψος. Αντίστοιχα, η δεύτερη περίπτωση δύναται να αφορά περιστατικό, κατά το οποίο εργαζόμενος οδηγεί ανυψωτικό περονοφόρο όχημα (κλαρκ) εντός αποθήκης και λόγω της καθυστερημένης αντίδρασης και της διαστρεβλωμένης αντίληψης που έχει για τον χώρο (τυπική επίδραση ουσίας όπως η κάνναβη), δεν αντιλαμβάνεται τον συνάδελφό του που περνά, εμβολίζοντάς τον και προκαλώντας τον τραυματισμό του.

Προκειμένου να σχηματιστεί πλήρης δικανική πεποίθηση στο Δικαστήριο ως προς την ύπαρξη αιτιακής συνδρομής μεταξύ της χρήσης ναρκωτικών ουσιών και της επέλευσης της ίδιας της σωματικής βλάβης του εργαζόμενου, δεν αρκεί η απόδειξη της ανεύρεσης ποσότητας ναρκωτικών ουσιών στο σώμα του, μέσω των οικείων τοξικολογικών εξετάσεων. Και τούτο, διότι ενδεικτικά, σύμφωνα με τα πορίσματα της ιατρικής επιστήμης, η χρήση κοκαΐνης μπορεί να ανιχνευθεί στα ούρα έως και πέντε ημέρες μετά από την τελευταία χρήση, όταν ο εργαζόμενος ενδεχομένως δεν υφίσταται τις ανωτέρω αναφερόμενες επιπτώσεις στην κρίση του. Είναι δηλαδή πιθανό μολονότι η ναρκωτική ουσία ανιχνεύεται στο σώμα του χρήστη, αυτός να τελεί σε πλήρη διαύγεια επειδή. Θα πρέπει λοιπόν επιπρόσθετα να αποδειχθεί και ότι βρισκόταν κατά τη στιγμή που επήλθε ο τραυματισμός του υπό την επήρεια αυτών, ήτοι ότι η κανονική λειτουργία του Κεντρικού Νευρικού του Συστήματος είχε μεταβληθεί, με την έννοια ότι δεν ήταν εκείνη τη χρονική στιγμή σε θέση να αντιδράσει ως ένα λογικά σκεπτόμενο άτομο σε κατάσταση διαύγειας. Είναι η διαταραχή της πνευματικής του λειτουργίας, συνεπεία της λήψης των ναρκωτικών ουσιών που καθιστά, από κοινού με τα λοιπά πραγματικά περιστατικά της εκάστοτε περίπτωσης, απρόβλεπτη και επικίνδυνη τη συμπεριφορά του, η οποία εν τέλει συμβάλει και στην πρόκληση της ζημίας του και όχι απλώς το γεγονός της λήψης ουσιών. Πάντως είναι προφανές ότι τόσο η χρήση ναρκωτικών ουσιών, όσο και η επίπτωση αυτών στη νοητική λειτουργία του εργαζόμενου κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, έχουν σημαντικά μικρότερη επίδραση στη μείωση της ευθύνης του εργοδότη λόγω οικείου πταίσματος του παθόντος, όταν ο εργοδότης παραβαίνει ο ίδιος το καθήκον πρόνοιας έναντι επαγγελματικών κινδύνων, όταν δηλαδή παραλείπει να χορηγήσει στον εργαζόμενο τα απαραίτητα και προσήκοντα μέτρα ατομικής προστασίας. Το καθήκον του εργοδότη να διασφαλίσει την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων είναι σε κάθε περίπτωση ενεστώς και μετριασμός της ευθύνης του δύναται να συντρέξει, μόνο εφόσον ο ίδιος ο εργαζόμενος παραλείψει να αξιοποιήσει τα προσφερόμενα μέτρα ατομικής προστασίας.

Συντάκτης: Ιωάννης Γερέλκης | Ασκούμενος Δικηγόρος