Αρθρογραφία

Ο Γραμμένος Ε. Ευστάθιος είναι Δικηγόρος Αθηνών – Εργατολόγος και επισκέπτης Καθηγητής στο μάθημα «ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ» στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό «Διοίκηση Ανθρωπίνου Δυναμικού» του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η διαδεδομένη χρήση των μέσων τεχνολογίας έχει μοιραία παρεισφρήσει και στις εργασιακές σχέσεις. Μια από αυτές αποτελεί και η χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησής τους από πλευράς εργοδότη, γεγονός που έχει εγείρει δικαιολογημένες αντιδράσεις, λόγω των ανακυπτόντων ζητημάτων νομιμότητας ως προς την επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων. Με δεδομένο το αυστηρό περίβλημα του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Προσωπικών δεδομένων (Καν. 679/2016, Ν. 4624/2019), τίθενται φραγμοί στην ελευθερία του εργοδότη να αξιοποιεί συστήματα παρακολούθησης των εργαζομένων, προστατεύοντας με αυτό τον τρόπο τα συμφέροντα των εργαζομένων, για λόγους που εκτίθενται στη συνέχεια.

ΙΙ. Η ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΜΕΡΩΝ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Προτού προβούμε στην αναλυτική καταγραφή των προϋποθέσεων που θέτει η Αρχή, προκειμένου να επιτρέπει την εγκατάσταση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης, είναι απαραίτητος ο προσδιορισμός της επίμαχης έννοιας. Ως τέτοια, επομένως, νοούνται τα συστήματα εκείνα που είναι μόνιμα εγκατεστημένα σε ένα χώρο και έχουν τη δυνατότητα λήψης ή και μετάδοσης εικόνας ή και ήχου προς οθόνες προβολής ή μηχανήματα καταγραφής (όπου οι κάμερες μπορούν να συνδέονται με την οθόνη ή το μηχάνημα καταγραφής είτε απευθείας είτε μέσω διαδικτύου). Η συνηθέστερη περίπτωση αποτελεί, ασφαλώς, το κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης.

Εφόσον ένα σύστημα βιντεοεπιτήρησης λαμβάνει εικόνα από πρόσωπα, ανεξάρτητα αν αυτό τελεί μόνιμα σε λειτουργία ή όχι, τότε συντελείται επεξεργασία προσωπικών δεδομένων. Δεν θεωρούνται ωστόσο συστήματα βιντεοεπιτήρησης οι κάμερες χειρός, φωτογραφικές μηχανές, κινητά τηλέφωνα, θυροτηλεοράσεις που ενεργοποιούνται μόνο κατόπιν πατήματος κουμπιού του εισερχόμενου και δεν καταγράφουν.

Το εν λόγω ζήτημα ρυθμίστηκε ήδη πριν τον Καν. 679/2016 με την Οδηγία 1/2011 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, σύμφωνα με το άρθρο 5 της οποίας, η νομιμότητα της επεξεργασίας εξετάζεται στο πλαίσιο του σκοπού που επιδιώκει ο υπεύθυνος επεξεργασίας και σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, η οποία επιβάλλει τα συστήματα βιντεοεπιτήρησης να είναι πρόσφορα και αναγκαία σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό, ο οποίος θα πρέπει να μη δύναται να επιτευχθεί με ηπιότερα μέσα. Η προσφορότητα και η αναγκαιότητα της βιντεοεπιτήρησης εκτιμάται με βάση τον κίνδυνο που ο υπεύθυνος επεξεργασίας θέλει να αντιμετωπίσει, σε σχέση πάντοτε με τον επιδιωκόμενο σκοπό.

Περαιτέρω, τα σημεία εγκατάστασης των καμερών και ο τρόπος λήψης των δεδομένων πρέπει να προσδιορίζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε τα δεδομένα που συλλέγονται να μην είναι περισσότερα από όσα είναι απολύτως αναγκαία για την εκπλήρωση του σκοπού της επεξεργασίας και να μη θίγονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των εργαζομένων που βρίσκονται στο χώρο που επιτηρείται και ιδίως να μην παραβιάζεται ο πυρήνας της ιδιωτικής τους ζωής. Εντός των χώρων εργασίας, δεν επιτρέπεται το σύστημα βιντεοεπιτήρησης να αξιοποιείται για την επιτήρηση των ίδιων των εργαζομένων, εκτός αν αυτό υπαγορεύεται σε ειδικές εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν λ.χ. δικαιολογείται από τη φύση και τις συνθήκες εργασίας και είναι απαραίτητο για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων ή την προστασία κρίσιμων χώρων εργασίας, όπως στρατιωτικά εργοστάσια, τράπεζες, εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου. Έτσι, σε έναν «τυπικό» χώρο γραφείων επιχείρησης, η βιντεοεπιτήρηση πρέπει να περιορίζεται μόνο στους χώρους εισόδου και εξόδου, ενώ απαγορεύεται η επιτήρηση αιθουσών γραφείων ή διαδρόμων.

Εξαίρεση επίσης δύναται να υπαγορευθεί, όταν οι κάμερες επιτηρούν ιδιάζοντες χώρους, όπως ταμεία, χώρους με χρηματοκιβώτια, ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό κλπ, υπό τον όρο ωστόσο ότι οι επίδικες κάμερες θα εστιάζουν στο αγαθό, για την προστασία του οποίου τοποθετήθηκαν και σε καμία περίπτωση, δε θα αξιοποιούνται για την επιτήρηση των εργαζομένων και τη συνακόλουθη αξιολόγηση της παραγωγικότητάς τους.

Σε κάθε περίπτωση, όπως προκύπτει και από την υπ’ αριθ. 115/2001 Οδηγία της Αρχής, ρητά απαγορεύεται κάθε συλλογή και επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα εργαζομένων, για σκοπούς που δεν αφορούν άμεσα ή έμμεσα τη σχέση απασχόλησης. Η εν λόγω Οδηγία αντιμετωπίζει με την ίδια αυστηρότητα το ζήτημα της επιτήρησης των εργαζομένων, επισημαίνοντας πως ο διαρκής έλεγχος των χώρων εργασίας με μέσα παρακολούθησης προσβάλλει την αξιοπρέπεια και την ιδιωτικότητά τους. Τα δεδομένα, μάλιστα, που θα συλλεγούν μέσω της εν λόγω παρακολούθησης, απαγορεύεται να χρησιμοποιηθούν εις βάρος του, εάν αυτός δεν έχει προηγουμένως ενημερωθεί για την εισαγωγή των μεθόδων ελέγχου και παρακολούθησης και για τη χρήση των δεδομένων αυτών.

ΙΙΙ. ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Ο υπεύθυνος επεξεργασίας, σύμφωνα με το άρθρο 10 της υπ’ αριθ. 1/2011 Οδηγίας της Αρχής, υποχρεούται να γνωστοποιεί στην ΑΠΔΠΧ την εγκατάσταση του συστήματος βιντεοεπιτήρησης πριν την έναρξη της λειτουργίας του. Κατά τη γνωστοποίηση αυτή, απαιτείται να εκτίθεται με σαφήνεια ο σκοπός επεξεργασίας (να είναι δηλαδή συγκεκριμένος και επαρκώς αιτιολογημένος), το είδος των δεδομένων που θα συλλεγούν και οι τυχόν αποδέκτες αυτών, προκειμένου να διαπιστωθεί η νομιμότητα της επιτήρησης.

Περαιτέρω, οφείλει, κατά το άρθρο 12, να προβαίνει στην προσήκουσα ενημέρωση των εργαζομένων, προτού αυτοί εισέλθουν στην εμβέλεια του συστήματος βιντεοεπιτήρησης. Προς τούτο, πρέπει να αναρτώνται σε επαρκή αριθμό και σε εμφανή σημεία ευδιάκριτες πινακίδες, στις οποίες θα αναγράφεται το πρόσωπο για λογαριασμό του οποίου θα γίνεται η επεξεργασία, ο σκοπός, καθώς και το άτομο με το οποίο οι ενδιαφερόμενοι δύνανται να έλθουν σε επικοινωνία, ώστε να ασκήσουν τα δικαιώματα που παρέχονται από το Ν. 4624/2019 και τον Καν. 679/2016.

Σε κάθε περίπτωση, ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει να λαμβάνει τα κατάλληλα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα για την προστασία των συλλεγέντων δεδομένων από τυχαία ή αθέμιτη καταστροφή, τυχαία απώλεια, αλλοίωση, απαγορευμένη διάδοση ή πρόσβαση, καθώς και από κάθε άλλη αθέμιτη μορφή επεξεργασίας.

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ – ΚΥΡΩΣΕΙΣ

Όπως και ανωτέρω αναφέρθηκε, απαγορεύεται η σε βάρος του εργαζομένου αξιοποίηση παρανόμως συλλεγέντων δεδομένων. Επομένως, επιτήρηση του εργαζομένου ως προς την αποδοτικότητά του, η οποία κατά τα ανωτέρω απαγορεύεται, δε δύναται να αποτελέσει αποδεικτικό στοιχείο για την κατάφαση βάσιμου λόγου καταγγελίας της σύμβασής του. Ο εργαζόμενος διατηρεί πάντοτε το δικαίωμα πρόσβασης στα προσωπικά δεδομένα που έχουν συλλεγεί όπως επίσης και να ζητήσει αντίγραφά τους. Σε περίπτωση σχετικής άρνησης του εργοδότη στο ανωτέρω αίτημα του εργαζομένου, ο τελευταίος έχει τη δυνατότητα να προσφύγει στην ΑΠΔΠΧ, καταγγέλλοντας εγγράφως το περιστατικό. Παράλληλα, διατηρεί το δικαίωμα εναγωγής στα πολιτικά δικαστήρια, ώστε να διεκδικήσει αποζημίωση προς αποκατάσταση της ηθικής βλάβης που υπέστη, λόγω της παράνομης επεξεργασίας των προσωπικών του δεδομένων.

Η ΑΠΔΠΧ διατηρεί σε κάθε περίπτωση τη δυνατότητα επιβολής διοικητικών προστίμων σε επιχειρήσεις που δεν τηρούν τους κανόνες σύννομης επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων τους, ενώ η εν λόγω παράβαση συνιστά και ποινικό αδίκημα, κατ’ έγκληση διωκόμενο.

Συντάκτης: Ιωάννης Γερέλκης, Ασκούμενος Δικηγόρος