Αρθρογραφία

Ο Γραμμένος Ε. Ευστάθιος είναι Δικηγόρος Αθηνών – Εργατολόγος και επισκέπτης Καθηγητής στο μάθημα «ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ» στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό «Διοίκηση Ανθρωπίνου Δυναμικού» του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Πολύ πρόσφατα παρουσιάστηκε από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Δελτίο Τύπου επί ενός νέου νομοσχεδίου, το οποίο φέρει τον τίτλο «Δίκαιη Εργασία για όλους», περιλαμβάνοντας ρυθμίσεις, οι οποίες, σύμφωνα με τις εξαγγελίες της Υπουργού Εργασίας σκοπούν μεταξύ άλλων στον εκσυγχρονισμό του εργασιακού πλαισίου, την απλοποίηση των διαδικασιών, τη διευκόλυνση των επιχειρήσεων και τη μείωση της γραφειοκρατίας. Μολονότι δεν υφίσταται ακόμη ολοκληρωμένο το σχέδιο νόμου, προκειμένου να πραγματοποιηθεί μια αποτελεσματικότερη αξιολόγηση των νέων ρυθμίσεων, εντούτοις το σχετικό Δελτίο Τύπου του Υπουργείου παρέχει επαρκείς πληροφορίες ως προς τις βασικές σκοπούμενες ρυθμίσεις. Μεταξύ των νομοθετικών παρεμβάσεων οι οποίες αποβλέπουν στη μείωση της γραφειοκρατίας και την απλοποίηση των διαδικασιών, περιλαμβάνεται και η πρόβλεψη για δυνατότητα «fast track» προσλήψεων για επείγουσες ανάγκες που αφορούν σε εργασία ορισμένου χρόνου έως δύο ημερών. Η εν λόγω επιλογή του νομοθέτη, ακόμη και στο πρώιμο αυτό στάδιο, ασφαλώς δεν περνά απαρατήρητη και προκαλεί εύλογο προβληματισμό, ο οποίος εκτίθεται αναλυτικά αμέσως κατωτέρω.

ΟΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΝΑΨΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Το στάδιο της σύναψης της σύμβασης εργασίας έπεται χρονικά του σταδίου των διαπραγματεύσεων και αφορά κατ’ ουσίαν στη συνομολόγηση των όρων που τύποις αποτέλεσαν αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ των μερών (παρόλο που στην πραγματικότητα κατά το στάδιο της πρόσληψης η διαπραγματευτική ανισότητα των μερών δεν επιτρέπει την επί ίσοις όροις διαπραγμάτευση, αλλά συντείνει μάλλον στον ετεροκαθορισμό των όρων της σύμβασης αποκλειστικά από τον εργοδότη). Η έγκυρη λοιπόν σύναψη της ατομικής σύμβασης εργασίας δεν προϋποθέτει την τήρηση έγγραφου τύπου. Ισχύει δηλαδή και στο πεδίο του εργατικού δικαίου η αρχή του ατύπου (ΑΚ 158), εκτός από τις περιπτώσεις που ο έγγραφος τύπος προβλέπεται ως συστατικός, λ.χ. για την ανανέωση της σύμβασης ορισμένου χρόνου (άρθρο 5 παρ. 2 Π.Δ. 81/2003) ή για τη σύμβαση προσωρινής απασχόλησης (άρθρο 124 Ν. 4052/2012).

Παράλληλα προς τα ανωτέρω και ανεξάρτητα από τη δυνατότητα των μερών να συνάψουν ακόμη και προφορικά (λόγω της αρχής του ατύπου) τη σύμβαση εργασίας, υφίσταται υποχρέωση του εργοδότη για έγγραφη ενημέρωση του εργαζόμενου ως προς τους ουσιώδεις όρους της σύμβασης ή σχέσης εργασίας. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 5 Ν. 5053/2023 (άρθρο 71 Π.Δ. 80/2022) «1. Οι εργοδότες υποχρεούνται να παρέχουν γραπτώς στους εργαζομένους όλες τις πληροφορίες των άρθρων 70, 72 και 73 με έναν από τους παρακάτω τρόπους: α) με παράδοση εντύπου ή β) σε ηλεκτρονική μορφή, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης από τον εργαζόμενο στις σχετικές πληροφορίες, αποθήκευσης και εκτύπωσης των πληροφοριών αυτών και ο εργοδότης διατηρεί απόδειξη αποστολής ή παραλαβής». 2. Η ενημέρωση για τα στοιχεία των περ. α), β), γ), δ), ε), ζ), ια), ιβ) και ιγ) της παρ. 1 του άρθρου 70 γίνεται με παράδοση στον εργαζόμενο εγγράφου, σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή μια (1) εβδομάδα το αργότερο από την έναρξη της εργασίας του, υπό την όρο ότι το έγγραφο αυτό περιλαμβάνει όλα τα αναφερόμενα στις περιπτώσεις αυτές στοιχεία. 3. Η ενημέρωση για τα στοιχεία των περ. στ), η), θ), ι), ιδ) και ιε) της παρ. 1 του άρθρου 70 γίνεται με παράδοση στον εργαζόμενο εγγράφου, σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή, έναν (1) μήνα το αργότερο από την έναρξη της εργασίας του, υπό τον όρο ότι το έγγραφο αυτό περιλαμβάνει όλα τα αναφερόμενα στις περιπτώσεις αυτές στοιχεία. 4. Ο εργοδότης γνωστοποιεί στον εργαζόμενο τις διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας, που έχουν εφαρμογή και καθορίζουν τους ελάχιστους όρους αμοιβής και εργασίας, δωρεάν, με σαφήνεια, διαφάνεια, λεπτομερή και εύκολα προσβάσιμο από απόσταση τρόπο, μέσω έντυπης ή ηλεκτρονικής μορφής, μεταξύ άλλων και μέσω υφιστάμενων επιγραμμικών πυλών». Ας σημειωθεί ότι οι όροι της παρ. 2 για τους οποίους προβλέπεται υποχρέωση ενημέρωσης εντός μιας εβδομάδας αφορούν στους βασικούς όρους εργασίας, λ.χ. τον τόπο παροχής της εργασίας, την ειδικότητα του εργαζόμενου και τις δικαιούμενες αποδοχές. Αντίστοιχα, ο όροι της παρ. 3 για τους οποίους προβλέπεται υποχρέωση ενημέρωσης εντός ενός μήνα, αφορούν όρους της σύμβασης εργασίας, όπως λ.χ. η κατάρτιση που παρέχεται από τον εργοδότη, η συλλογική σύμβαση που καθορίζει τους ελάχιστους όρους αμοιβής και εργασίας του εργαζόμενου ή οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης στους οποίους είναι ασφαλισμένος.

Στην πράξη, με δεδομένο ότι η εν λόγω υποχρέωση του εργοδότη για προσήκουσα γνωστοποίηση των ουσιωδών όρων εργασίας περιβάλλεται τον έγγραφο τύπο, τόσο η σύναψη της σύμβασης όσο και η γνωστοποίηση των όρων πραγματοποιούνται με το ίδιο έντυπο. Έτσι, κατ’ αποτέλεσμα και η σύναψη της σύμβασης εργασίας, μολονότι τούτο δεν επιβάλλεται από το νόμο, καταρτίζεται και για λόγους ασφάλειας αμφότερων των μερών, εγγράφως. Σε περίπτωση που η υποχρέωση ενημέρωσης δεν εκπληρωθεί από πλευράς εργοδότη ή έστω εκπληρωθεί πλημμελώς, ο εργαζόμενος δύναται να διεκδικήσει δικαστικά την ορθή έγγραφη γνωστοποίηση των όρων της σύμβασης εργασίας του, ενώ δεν αποκλείεται να επιβληθούν και διοικητικής φύσεως πρόστιμα από την κατά τόπο αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας.

Η ΝΕΑ ΣΚΟΠΟΥΜΕΝΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Από τις εξαγγελίες του Υπουργείου Εργασίας ευχερώς συνάγεται πως μεταξύ των επεξεργαζόμενων ρυθμίσεων, περιλαμβάνεται και πρόβλεψη διαδικασίας fast track προσλήψεων για επείγουσες ανάγκες των επιχειρήσεων, μέσω ενός μηνύματος σε εφαρμογή στο κινητό, για σύναψη σύμβασης ορισμένου χρόνου διάρκειας έως δύο ημερών. Πρόκειται για μια ρύθμιση, η οποία εκ πρώτης όψεως φαίνεται να ευνοεί σημαντικά επιχειρήσεις του επισιτιστικού ή του τουριστικού κλάδου, στις οποίες πολύ συχνά εμφανίζονται έκτακτες ανάγκες για πρόσληψη εργαζομένων ακριβώς για εργασία της μιας ημέρας, προκειμένου να καλυφθούν οι παροδικά αυξημένες απαιτήσεις σε απασχολούμενο προσωπικό.

Από την άλλη όμως, ταχείες διαδικασίες πρόσληψης δύνανται να αποτελέσουν ένα μέσο καταστρατήγησης των προστατευτικών διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας, παρέχοντας ενδεχομένως δυνατότητα παρέκκλισης από την ως άνω αναφερόμενη υποχρέωση γνωστοποίησης των όρων της ατομικής σύμβασης εργασίας. Με δεδομένο ότι η σύναψη της σύμβασης εργασίας πραγματοποιείται ταυτοχρόνως προς την εκπλήρωση της υποχρέωσης ενημέρωσης του εργαζομένου για τους όρους της, η νομοθετική πρόβλεψη διαδικασίας προσλήψεων μέσω μιας εφαρμογής ενδέχεται να σχετικοποιήσει αυτή την υποχρέωση. Εάν αποπειραθούμε να αναζητήσουμε τον τρόπο λειτουργίας αυτής της ρύθμισης, το έντυπο (σύμβασης και γνωστοποίησης όρων) κατ’ ουσίαν αντικαθίσταται από το κείμενο, το οποίο θα εμφανίζεται στην εφαρμογή του εργαζομένου, το οποίο αφού το αποδεχθεί, θα έχει πλέον συναφθεί η σύμβαση εργασίας. Είναι επομένως αμφίβολο, εάν μέσω αυτής της εφαρμογής θα παρέχεται η προσήκουσα σύμφωνα με το άρθρο 5 Ν. 5053/2023 ενημέρωση του εργαζομένου, εάν δηλαδή η έκταση των σχετικών πληροφοριών που θα παρέχεται με το εν λόγω εμφανιζόμενο μήνυμα θα είναι αρκούντως ικανή να παράσχει στον εργαζόμενο πλήρη ενημέρωση για τους όρους εργασίας του, ή εάν αντίθετα θα τον «σύρει» ουσιαστικά στη σύναψη μιας σύμβασης, το περιεχόμενο της οποίας δε θα γνωρίζει, στην έκταση που από το άρθρο 5 Ν. 5053/2023 απαιτείται. Το γεγονός δε ότι η εν λόγω fast track διαδικασία αφορά αποκλειστικά σε συμβάσεις ορισμένου χρόνου διάρκειας έως δύο ημερών, δε μεταβάλει την ως άνω ασκούμενη κριτική, με δεδομένο πως ανεξαρτήτως διάρκειας της σύμβασης, όλοι οι εργαζόμενοι επιβάλλεται να απολαμβάνουν της ίδιας προστασίας ως προς την υποχρέωση ενημέρωσης για τους ουσιώδεις όρους της. Περιττό δε να αναφερθεί, ότι ακόμη κι αν γίνει δεκτό πως «υπό φυσιολογικές συνθήκες», η διαπραγμάτευση μεταξύ των μερών κατά τη σύναψη της σύμβασης εργασίας είναι ισχνή, κατά τις εν λόγω fast track διαδικασίες πρόσληψης, φαίνεται να εκλείπει εξ’ ολοκλήρου, αφού εύλογα δε θα υφίσταται καμία δυνατότητα παρέμβασης του εργαζόμενου στους όρους της υπό σύναψη σύμβασης.

Επισημαίνοντας ότι το μόνο που στην παρούσα φάση έχει κοινολογηθεί από το Υπουργείο Εργασίας είναι γενικώς η πρόθεση νομοθέτησης ταχείας διαδικασίας επειγουσών προσλήψεων, χωρίς να γνωρίζουμε ακόμη την τελική μορφή του σχεδίου νόμου, θεωρούμε ότι είναι επιβεβλημένο η τελική ρύθμιση να προσαρμοστεί στην καθιερούμενη στο άρθρο 5 Ν. 5053/2023 υποχρέωση του εργοδότη για γνωστοποίηση των ουσιωδών όρων εργασίας προς τον εργαζόμενο (λ.χ. μέσω της καθιέρωσης ενός προτύπου – προσυμπληρωμένης φόρμας εντός της σχετικής εφαρμογής, στο οποίο θα συμπληρώνονται από τον εργοδότη οι ουσιώδεις όροι της σύμβασης, ώστε να τεθούν προσηκόντως σε γνώση του εργαζόμενου).

Συντάκτης: Ιωάννης Γερέλκης | Ασκούμενος Δικηγόρος.