Αρθρογραφία

Εισαγωγή

Οι διατακτικές σίτισης αποτελούν μια πάγια πρακτική πρόσθετων παροχών προς τους εργαζόμενους, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους και την ενίσχυση της αποδοτικότητάς τους. Κατ’ ουσία πρόκειται για κουπόνια (vouchers), τα οποία ο εργαζόμενος δύναται να εξαργυρώσει σε μια πληθώρα συμβεβλημένων επιχειρήσεων, κυρίως για την αγορά ειδών διατροφής. Το κύριο πρόβλημα των διατακτικών σίτισης αφορά στη νομική τους αντιμετώπιση, είτε ως παροχή σε είδος, είτε ως εισόδημα από μισθωτή εργασία καθώς και στις απορρέουσες από τον χαρακτηρισμό αυτό συνέπειες. Γι’ αυτό και πρόσφατα με το άρθρο 43 του Ν. 5006/2022, επιλύθηκε οριστικά η ανωτέρω διχογνωμία.

Η προβληματική

Πριν τη θέση σε ισχύ του άρθρου 43 του Ν. 5006/2022, επικρατούσε διχογνωμία μεταξύ της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων και του ΕΦΚΑ αναφορικά με την φορολογική και κοινωνικοασφαλιστική αντιμετώπιση των διατακτικών. Συγκεκριμένα, η ΑΑΔΕ υποστήριζε πως οι διατακτικές σίτισης δεν υπόκεινται σε φορολογία και εισφορές, ενώ διαφορετική ήταν η θέση του ΕΦΚΑ. Η ανωτέρω διχογνωμία πηγάζει από τον νομικό χαρακτηρισμό των διατακτικών είτε ως παροχές σε είδος από ελευθεριότητα, είτε ως μέρος των τακτικών αποδοχών. Αξίζει να γίνει στο σημείο αυτό η εννοιολογική επεξήγηση των εννοιών των τακτικών αποδοχών και των παροχών σε είδος από ελευθεριότητα. Από την άποψη του εργατικού δικαίου, τακτικές είναι οι αποδοχές που αντιστοιχούν σε εργασία, η οποία επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Αποτελείται από τον περιοδικά καταβαλλόμενο μισθό, καθώς και κάθε τι που συνιστά αντάλλαγμα της παρεχόμενης εργασίας, αποτελεί δηλαδή μισθό, έστω κι αν παρέχεται κατά τρόπο κυμαινόμενο. Κρίσιμο είναι, δηλαδή, εν προκειμένω αν οι διατακτικές σίτισης λειτουργούν ως αντάλλαγμα στην παροχή της εργασίας από τον εργαζόμενο. Αντίθετα, παροχές σε είδος από ελευθεριότητα είναι όσες κατά το άρθρο 145§1 του Κώδικα Εργατικού Δικαίου εξυπηρετούν λειτουργικές ανάγκες της επιχείρησης, συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητάς της και στην ποιότητα των συνθηκών εργασίας, αποτελούν μέτρα για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων και χορηγούνται προσωπικά προς τους δικαιούχους, όχι σε χρήμα. Αν, λοιπόν, οι διατακτικές σίτισης χαρακτηριστούν ως παροχές σε είδος, οι οποίες χορηγούνται αυτούσιες από απλή ελευθεριότητα του εργοδότη, τότε δεν περιλαμβάνονται στις τακτικές αποδοχές των εργαζομένων, δεν θεωρούνται εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες και δεν υπόκεινται σε κοινωνικοασφαλιστικές εισφορές ή άλλες κρατήσεις, υπό τις λοιπές ασφαλώς προϋποθέσεις του νόμου. (άρθρο 145§1 του Κώδικα Εργατικού Δικαίου). Αν αντίθετα θεωρηθούν ως μέρος του μισθού, αποτελούν μέρος των τακτικών αποδοχών, επί των οποίων υπολογίζονται οι εισφορές, καθώς και όλα τα μισθολογικά δικαιώματα των εργαζομένων (αμοιβές επί υπερβάσεων ωραρίου, αποζημίωση λόγω καταγγελίας κ.α.).

Η νέα ρύθμιση

Από 1/1/2023, τέθηκε σε ισχύ το άρθρο 43 του Ν. 5006/2022, το οποίο και τροποποιεί το ανωτέρω άρθρο 145§1 του Κώδικα Εργατικού Δικαίου, προσθέτοντας ένα τρίτο εδάφιο, ειδικά για τις διατακτικές σίτισης. Ο νομοθέτης καθορίζει, λοιπόν, συγκεκριμένα κριτήρια, για την υπαγωγή των διατακτικών στην έννοια των παροχών σε είδος του άρθρου 145§1. Ειδικότερα, Οι διατακτικές σίτισης που χορηγούνται σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή από τους εργοδότες στους εργαζομένους, εμπίπτουν στην έννοια των παροχών σε είδος του πρώτου και δεύτερου εδαφίου, οι οποίες δεν περιλαμβάνονται στις τακτικές αποδοχές των εργαζομένων (και για τις οποίες δεν καταβάλλονται εισφορές), εφόσον:

1. χορηγούνται σε μηνιαία βάση από τον εργοδότη στους εργαζομένους για την κάλυψη των αναγκών διατροφής τους κατά τη διάρκεια της εργασίας τους,
2. η αξία τους δεν υπερβαίνει το ποσό των έξι (6) ευρώ ανά εργάσιμη μέρα και
3. ανταλλάσσονται μόνο με γεύματα, έτοιμα φαγητά, τρόφιμα έτοιμα προς κατανάλωση, ροφήματα,
4. σε συμβεβλημένο δίκτυο καταστημάτων, στη βάση συμβάσεων μεταξύ του εκδότη των διατακτικών σίτισης και των καταστημάτων, στις οποίες ρυθμίζεται ο τρόπος αποδοχής και ανταλλαγής των διατακτικών σίτισης από τους δικαιούχους εργαζομένους.

Σε περίπτωση μη τήρησης σωρευτικά και των τεσσάρων (4) προϋποθέσεων, οι χορηγούμενες από τον εργοδότη διατακτικές σίτισης, υπόκεινται σε ασφαλιστικές εισφορές και εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 38 του Ν.4387/2016, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 34 του ν. 4670/2020, δηλαδή υπόκεινται σε εισφορές. Ασφαλώς, τα ελεγκτικά όργανα του e-ΕΦΚΑ προκειμένου να κρίνουν για την υποχρέωση η μη καταβολής εισφορών επί των χορηγούμενων εκ μέρους του εργοδότη διατακτικών σίτισης, θα πρέπει να εξετάζουν, εκτός των άλλων, τόσο την ύπαρξη σύμβασης μεταξύ αυτού και του δικτύου καταστημάτων, όσο και τους όρους αυτής. Τα ανωτέρω προκύπτουν από τη διευκρινιστική εγκύκλιο του e-ΕΦΚΑ με αριθμό 22/2023.

Συμπεράσματα

Συμπερασματικά, η νομοθετική ρύθμιση επιλύει το πρόβλημα του νομικού χαρακτηρισμού των διατακτικών σίτισης και κατά συνέπεια, αποσαφηνίζει αντανακλαστικά το ζήτημα της καταβολής εισφορών. Τα κριτήρια τα οποία τίθενται είναι αντικειμενικά, γεγονός που δεν εγείρει ζητήματα απόδειξης, ειδικά αν τεθούν σε αντιπαραβολή προς τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται γενικότερα στις παροχές σε είδος, όπως αναφέρονται ανωτέρω («εξυπηρετούν λειτουργικές ανάγκες της επιχείρησης, συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητάς της και στην ποιότητα των συνθηκών»).