Αρθρογραφία

Ο Γραμμένος Ε. Ευστάθιος είναι Δικηγόρος Αθηνών – Εργατολόγος και επισκέπτης Καθηγητής στο μάθημα «ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ» στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό «Διοίκηση Ανθρωπίνου Δυναμικού» του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σύμφωνα με το άρθρο 1 Ν. 551/1915, «εργατικό ατύχημα είναι κάθε βίαιο συμβάν που πλήττει τον μισθωτό κατά την εκτέλεση της εργασίας του ή εξ αφορμής αυτής και επιφέρει τον θάνατό του ή τον καθιστά ανίκανο προς εργασία για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 4 ημερών, με εξαίρεση την περίπτωση κατά την οποία ο παθών προκάλεσε με δόλο το ατύχημα». Αντίστοιχα ορίζεται η έννοια του εργατικού ατυχήματος και κατά την ασφαλιστική νομοθεσία (βλ. άρθρο 8 παρ. 4 και 34 παρ. 1 α.ν. 1846/1951). Σε περίπτωση που συντρέχουν όλες οι προϋποθέσεις, ώστε να χαρακτηριστεί ένα ατύχημα εργατικό (ήτοι η ύπαρξη βίαιου συμβάντος, το οποίο προκαλεί στον εργαζόμενο βλάβη της υγείας του και συνδέεται αιτιωδώς με την εκτέλεση των εργασιακών του καθηκόντων), καταφάσκεται αντικειμενική (ανεξαρτήτως πταίσματος) ευθύνη του εργοδότη και των προστηθέντων από αυτόν προσώπων προς αποκατάσταση της ζημίας που υπέστη ο εργαζόμενος.

Όπως προκύπτει λοιπόν από το άρθρο 8 παρ. 5 Ν. 1846/1951, ως εργοδότης για τις οικοδομικές εργασίες που εκτελούνται από τον κύριο του έργου ή με τη μεσολάβηση τρίτων προσώπων (εργολάβων, υπεργολάβων), θεωρείται ο κύριος του κτίσματος που ανεγείρεται, επισκευάζεται, κατεδαφίζεται κλπ. Επομένως, με βάση τα ανωτέρω ο κύριος του έργου είναι αυτός που υποχρεούται να καταβάλει την εργοδοτική και εργατική ασφαλιστική εισφορά στον Ε.Φ.Κ.Α. Τίθεται ωστόσο με βάση τα ανωτέρω το ερώτημα εάν ο κύριος του έργου, λόγω της ιδιότητάς του ως «πλασματικού» εργοδότη, η οποία απορρέει από την υποχρέωσή του αυτή για καταβολή εισφορών, θα ευθύνεται και αυτός, εις ολόκληρον με τον εργολάβο ή τον υπεργολάβο του οικοδομικού έργου, σε καταβολή της αποζημίωσης προς αποκατάσταση της ηθικής βλάβης του παθόντος το εργατικό ατύχημα εργαζομένου.

Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΤΟΥ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ

Σύμφωνα με τη νομοθεσία του ΙΚΑ (α.ν. 1846/1951) ο εργοδότης απαλλάσσεται από την ευθύνη για αποκατάσταση της περιουσιακής ζημίας του εργαζόμενου, είτε αυτή βασίζεται στο Ν. 551/1915, είτε στο κοινό δίκαιο, όταν ο παθών εργαζόμενος υπάγεται στην ασφάλιση του (τότε) ΙΚΑ – ΕΤΑΜ (άρθρο 34 παρ. 2 και 60 παρ. 3 α.ν. 1846/1951). Ο Ν. 551/1915 ισχύει δηλαδή χωρίς περιορισμούς και έτσι ο εργοδότης οφείλει να αποκαταστήσει την περιουσιακή ζημία του παθόντος, μόνον όταν το τελευταίος δεν υπάγεται στην ασφάλιση του ΙΚΑ – ΕΤΑΜ, αλλά άλλου φορέα κοινωνικής ασφάλισης. Τα ως άνω ισχύουν ασφαλώς και στην περίπτωση του κυρίου του έργου ως «πλασματικού εργοδότη».

Για την αποκατάσταση της μη περιουσιακής ζημίας, η ευθύνη του κυρίου του έργου είναι αντικειμενική, όταν μεταξύ αυτού και του εργολάβου υφίσταται σχέση πρόστησης κατά το άρθρο 922 ΑΚ. Πρόστηση είναι η τοποθέτηση, διορισμός, χρησιμοποίηση από ένα πρόσωπο (τον προστήσαντα) ενός άλλου προσώπου (του προστηθέντος) σε θέση ή απασχόληση (διαρκή ή μεμονωμένη εργασία), που αποβλέπει στη διεκπεραίωση υποθέσεως ή υποθέσεων και γενικότερα στην εξυπηρέτηση των επαγγελματικών, οικονομικών ή άλλων συμφερόντων του προστήσαντος (ΑΠ 1168/2007, ΤΝΠ NOMOS). Για να υπάρχει σχέση προστήσεως λοιπόν θα πρέπει να υπάρχει εξάρτηση, έστω και χαλαρή, ανάμεσα στον προστήσαντα και στον προστηθέντα, ώστε ο πρώτος να μπορεί να δίνει στον δεύτερο εντολές ή οδηγίες και να τον ελέγχει ή επιβλέπει κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας που του ανέθεσε (ΑΠ 797/2014, 1021/2012)

Γενικώς, όπως προκύπτει από τις παραδοχές της υπ’ αριθ. ΑΠ 1168/2007 τις οποίες ακολουθεί και νεότερη νομολογία (ενδεικτικά ΑΠ 876/2014, 797/2014) ο κύριος του έργου παραμένει ανεύθυνος, διότι «από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 922, 681, 688 – 691 του ΑΚ, προκύπτει ότι γενικώς ο εργολάβος, αφού δεν εξαρτάται από τον εργοδότη, δεν θεωρείται ότι βρίσκεται σε σχέση προστήσεως μαζί του και συνεπώς είναι ανεύθυνος ο εργοδότης για τις υπαίτιες και άδικες πράξεις του εργολάβου ή των από αυτόν προστηθέντων προσώπων κατά την εκτέλεση του έργου».

Σχέση πρόστησης και άρα εις ολόκληρον ευθύνη του κυρίου του οικοδομικού έργου με τον (προστηθέντα) εργολάβο ή υπεργολάβο υπάρχει μόνον, όταν «στη σύμβαση μίσθωσης έργου ο εργοδότης ρητώς ή σιωπηρώς, ιδίως εκ της φύσεως του έργου, επιφύλαξε για τον εαυτό του τη διεύθυνση και την επίβλεψη της εκτελέσεως του έργου και ειδικότερα το δικαίωμα παροχής οδηγιών στον εργολάβο» (ΑΠ 1438/2004, ΕΕργΔ 2005, 1213). Έτσι, στην περίπτωση που δεν ανατίθεται η εκτέλεση ολόκληρου του έργου σε έναν εργολάβο, ο κύριος του έργου σύμφωνα με τα άρθρα 4 Ν. 1396/1983 και 1 Π.Δ. 778/1980, είναι υποχρεωμένος να λαμβάνει, πριν την εγκατάσταση κάθε εργολάβου ή υπεργολάβου τμήματος του έργου και να τηρεί, όσο διαρκεί το έργο αυτό, όλα τα μέτρα ασφάλειας, εφόσον αυτά δεν αφορούν σε τμήματα του έργου που ανέλαβαν εργολάβοι ή υπεργολάβοι (ΑΠ 52/2011, ΔΕΝ 11, 787). Παράλληλα, όταν ο κύριος του έργου δεν αναθέτει την εκτέλεση του όλου έργου σ’ έναν εργολάβο, αλλά την εκτέλεση επιμέρους τμημάτων του έργου σε διάφορους εργολάβους δεν ευθύνεται για τη λήψη μέτρων που αφορούν αποκλειστικά στο τμήμα αυτό του έργου. Εάν όμως για τη μη τήρηση των μέτρων ασφάλειας ευθύνεται ο επιβλέπων μηχανικός που προσέλαβε ο κύριος του έργου, τότε εφόσον υπάρχει σχέση πρόστησης μεταξύ τους, ο κύριος του έργου ευθύνεται αντικειμενικά (ΕφΑθ 5768/2014).

Συμπερασματικά, σε γενικό κανόνα πρέπει να αναχθεί η έλλειψη πρόστησης πλασματικού εργοδότη και εργολάβου και να καταφαθεί ευθύνη του κυρίου του έργου μόνον στην περίπτωση κατά την οποία επιφυλάσσει ο τελευταίος για τον εαυτό του το δικαίωμα επίβλεψης και παροχής οδηγιών στον εργολάβο. Ένα τέτοιο παράδειγμα ανευρίσκει κανείς στην ΑΠ 1168/2007, η οποία αφορούσε αίτηση αναιρέσεως εφετειακής απόφασης που πραγματευόταν εργατικό ατύχημα που υπέστη εργάτης-οικοδόμος σε εργασίες ρίψεως έτοιμου σκυροδέματος σε ανεγειρόμενη οικοδομή, την οποία είχε αναλάβει να κατασκευάσει δυνάμει συμβάσεως έργου ο εργολάβος. Εν προκειμένω, ναι μεν ο πλασματικός εργοδότης ήταν κύριος της ανεγειρόμενης οικοδομής, μολαταύτα, την κατασκευή της είχε αναθέσει, δυνάμει συμβάσεως έργου, στον εργολάβο, ο οποίος και την κατασκεύαζε και έτσι δεν βρισκόταν σε σχέση πρόστησης με τον εν λόγω κύριο της οικοδομής. Σημειωτέον ότι, ο κύριος του έργου, ούτε είχε προσλάβει τον εργάτη-παθόντα, αλλά και ούτε είχε επιφυλάξει στον εαυτό του τη διεύθυνση και επίβλεψη της εκτελέσεως του έργου με υποχρέωση του αντισυμβαλλομένου του (εργολάβου) να υπακούει στις οδηγίες του και έτσι να θεωρείται ως προστηθείς.

Συντάκτης: Ιωάννης Γερέλκης, Ασκούμενος Δικηγόρος