Αρθρογραφία

Ο Γραμμένος Ε. Ευστάθιος είναι Δικηγόρος Αθηνών – Εργατολόγος και επισκέπτης Καθηγητής στο μάθημα «ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ» στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό «Διοίκηση Ανθρωπίνου Δυναμικού» του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ι. Εισαγωγή

Ο Ν. 4808/2021 επέφερε σημαντικές αλλαγές στο δίκαιο της καταγγελίας των συμβάσεων εργασίας. Μία από τις πιο καθοριστικές τροποποιήσεις ήταν η εισαγωγή της δυνατότητας για την επιδίκαση πρόσθετης αποζημίωσης, έπειτα από αίτημα του εργοδότη ή του εργαζομένου, αντί της υποχρέωσης του εργοδότη για καταβολή μισθών υπερημερίας και επαναπασχόληση του εργαζομένου (άρθ. 66 §§ 3, 4, 5 ν. 4808/2021, άρθ. 17 ν. 5053/2013, ΚΑΕΔ 339 §§ 3, 4, και 330 § 2).

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την τρίτη παράγραφο του άρθρου 66 του Ν. 4808/2021 «Eάν η απόλυση πάσχει για λόγο διαφορετικό από τους λόγους της παρ. 1, το δικαστήριο, αντί οποιασδήποτε άλλης συνέπειας, μετά από αίτημα είτε του εργαζομένου είτε του εργοδότη, επιδικάζει υπέρ του εργαζομένου ποσό πρόσθετης αποζημίωσης, το οποίο δεν μπορεί να είναι μικρότερο των τακτικών αποδοχών τριών (3) μηνών ούτε μεγαλύτερο του διπλάσιου της κατά νόμο αποζημίωσης, λόγω καταγγελίας κατά τον χρόνο απόλυσης. Το αίτημα υποβάλλεται από τον εργαζόμενο ή από τον εργοδότη σε οποιοδήποτε στάδιο της δίκης, σε πρώτο ή δεύτερο βαθμό δικαιοδοσίας […]». Επίσης, η τέταρτη παράγραφος του ίδιου άρθρου προβλέπει ότι: «Ο εργαζόμενος που επικαλείται ελάττωμα της καταγγελίας κατά την παρ. 1 δικαιούται να ζητήσει, αντί για την αναγνώριση ακυρότητας της καταγγελίας και την επέλευση των συνεπειών της ακυρότητας, την επιδίκαση της πρόσθετης αποζημίωσης της παρ. 3».

Επομένως, εισήχθησαν δύο εναλλακτικές δυνατότητες, με βάση τις οποίες εισάγεται μια νέα «συνέπεια» της άκυρης καταγγελίας, πέραν των έως την ψήφιση του Ν. 4808/2021 γνωρίζαμε.

ΙΙ. Η δυνατότητα εργοδότη και εργαζομένου να υποβάλουν το αίτημα της πρόσθετης αποζημίωσης (αρ. 66 παρ.1, άρθρ. 3 Ν. 4808/2021)

Πρέπει να συντρέχουν συγκεκριμένοι λόγοι ακυρότητας της απόλυσης για τους οποίους το δικαστήριο επιδικάζει, μετά από αίτημα του εργαζόμενου ή του εργοδότη, πρόσθετη αποζημίωση. Οι λόγοι αυτοί συνάγονται εξ’ αντιδιαστολής και συγκεκριμένα πρόκειται για τους λόγους ακυρότητας που δεν προβλέπονται στο άρθρο 66 παρ.1 του Ν.4808/2021, η παράλειψη τήρησης του έγγραφου τύπου της καταγγελίας, της μη καταβολής της οφειλόμενης αποζημίωσης απόλυσης ή της μη καταχώρισης της συγκεκριμένης εργασιακής σχέσης στην ασφάλιση του e-ΕΦΚΑ και της καταχρηστικής απόλυσης (ΑΚ 281), όπως για παράδειγμα της απόλυσης που δεν πραγματοποιήθηκε κατ’ εφαρμογή της αρχής ultima ratio.

Το αίτημα υποβάλλεται, λοιπόν, από τον εργαζόμενο ή από τον εργοδότη σε οποιοδήποτε στάδιο της δίκης, σε πρώτο ή δεύτερο βαθμό δικαιοδοσίας. Εφόσον υποβληθεί το αίτημα είτε από τον εργαζόμενο είτε από τον εργοδότη, το Δικαστήριο δεσμεύεται να επιδικάσει την πρόσθετη αποζημίωση. Ωστόσο, δεν δεσμεύεται από το αξιούμενο ποσό, αντίθετα έχει την διακριτική ευχέρεια να καθορίσει  το ύψος της αποζημίωσης με κατώτατο όριο τις τακτικές αποδοχές τριών μηνών και ανώτατο όριο το διπλάσιο της νόμιμης αποζημίωσης απόλυσης. Για τον καθορισμό του ακριβούς ποσού της αποζημίωσης, σύμφωνα με την τρίτη παράγραφο του άρ. 66 του Ν.4808/2021 το Δικαστήριο λαμβάνει ιδίως υπόψη του την ένταση του πταίσματος του εργοδότη και την περιουσιακή και οικονομική κατάσταση του εργαζομένου και του εργοδότη. Τα κριτήρια αυτά είναι ενδεικτικά, γεγονός που σημαίνει ότι μπορούν να συνυπολογιστούν και άλλοι παράγοντες για τον προσδιορισμό του ύψους της αποζημίωσης.

ΙΙΙ. Δυνατότητα μόνο εργαζομένου να ζητήσει με την αγωγή μόνο την πρόσθετη αποζημίωση λόγω ακυρότητας για λόγο που προβλέπεται στο αρ. 66 παρ.1 του Ν. 4808/2021

Ο εργαζόμενος, όταν προσφεύγει στο δικαστήριο, επικαλούμενος ελάττωμα της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας για συγκεκριμένους λόγους [α) Δυσμενής διάκριση ή εκδικητικότητα λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, πολιτικών φρονημάτων, θρησκευτικών ή φιλοσοφικών πεποιθήσεων, γενεαλογικών καταβολών, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενετήσιου ή σεξουαλικού προσανατολισμού, ηλικίας, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου, αναπηρίας, ή συμμετοχής ή μη σε συνδικαλιστική οργάνωση. β) Αντίδραση σε ενάσκηση νομίμου δικαιώματος του εργαζομένου. γ) Αντίδραση σε αιτήματα σχετικά με την τήρηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης. δ) Αντίδραση στην ενάσκηση δικαιωμάτων σε περίπτωση βίας και παρενόχλησης. ε) Απόλυση γυναικών σε κατάσταση εγκυμοσύνης και λοχείας. στ) Απόλυση μισθωτών κατά την άδεια πατρότητας. ζ) Απόλυση λόγω αιτήματος ή λήψης οποιασδήποτε άδειας ή διευκόλυνσης για οικογενειακούς λόγους. η) Απόλυση κατά τη διάρκεια της ετήσιας άδειας. θ) Απόλυση πολυτέκνων, αναπήρων και λοιπών προστατευομένων του Ν 2643/1988. ι) Απόλυση των στρατευομένων μισθωτών. ια) Απόλυση μετεκπαιδευόμενων στις Σχολές Τουριστικών Επαγγελμάτων. ιβ) Απολύσεις που γίνονται κατά παράβαση της νομοθεσία περί ομαδικών απολύσεων. ιγ) Απόλυση προστατευομένων συνδικαλιστικών στελεχών, μελών των Συμβουλίων εργαζομένων και στελεχών ευρωπαϊκών συνδικαλιστικών και λοιπών εκπροσωπευτικών φορέων. ιδ) Απόλυση λόγω νόμιμης συνδικαλιστικής δράσης. ιε) Απόλυση λόγω άρνησης του μισθωτού για μεταβολή της εργασίας από πλήρη σε μερική απασχόληση. ιστ) Απόλυση λόγω άρνησης υπαγωγής σε σύστημα διευθέτησης. ιζ) Απόλυση λόγω άσκησης του δικαιώματος αποσύνδεσης επί τηλεργασίας] έχει το δικαίωμα, αντί να αιτηθεί με το αγωγικό εισαγωγικό δικόγραφο την αναγνώριση της ακυρότητας της καταγγελίας και την επιδίκαση σ’ αυτόν μισθών υπερημερίας και επαναπασχόληση, να αποδεχτεί την απόλυση και να αιτηθεί την επιδίκαση πρόσθετης αποζημίωσης, αντίστοιχης με αυτήν στην οποία αναφερθήκαμε αμέσως ανωτέρω.

 Και αυτό γιατί σε αγωγή που περιέχει αίτημα για πρόσθετη αποζημίωση της παρ. 3 κατ’ ενάσκηση του δικαιώματος της παρ. 4, δεν μπορεί να σωρεύεται αίτημα για την αναγνώριση της ακυρότητας της καταγγελίας και την επέλευση των εννόμων συνεπειών της ακυρότητας, εφόσον τα δύο αιτήματα στηρίζονται στην ίδια ιστορική και νομική βάση. Σώρευση των δύο αιτημάτων, ακόμη και επικουρική, οδηγεί στην απόρριψη αμφοτέρων ως απαράδεκτων.

IV. Αποσβεστική προθεσμία

Αγωγή για διεκδίκηση της πρόσθετης αποζημίωσης σύμφωνα με το άρθρο 66 παρ. 4 πρέπει να ασκηθεί εντός της τρίμηνης αποσβεστικής προθεσμίας του άρθρου 6 παρ. 1 του ν. 3198/1995, γιατί η αποδοχή του αιτήματος για την πρόσθετη αποζημίωση προϋποθέτει ελάττωμα της καταγγελίας, το οποίο πρέπει να προβάλλεται εντός της προθεσμίας αυτής.

V. Πρόσθετη αποζημίωση και ηθική βλάβη

Από την φράση «αντί οποιασδήποτε άλλης συνέπειας» της παρ.3 του άρθρου 66 του Ν.4808/2021 εγείρεται ο προβληματισμός περί του ενδεχόμενου αποκλεισμού αξίωσης και των δύο αποζημιώσεων σωρευτικά . Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι η ηθική βλάβη δεν αποτελεί συνέπεια της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας. Αντίθετα, πηγάζει από άλλη νόμιμη -και αυτοτελή – αιτία και συγκεκριμένα από τις διατάξεις περί αδικοπραξιών (914ΑΚ, 932ΑΚ). Συνεπώς, δεδομένου των διαφορετικών νόμιμων βάσεων στις οποίες ερείδονται οι δύο (2) αποζημιώσεις μπορούν να ασκηθούν σωρευτικά.

VI. Συμπέρασμα

Η πρόσθετη αποζημίωση, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι αποτελεί μια νομοθετική επιλογή με την οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της επιδίκασης δυσανάλογων μισθών υπερημερίας σε σχέση με το ελάττωμα της καταγγελίας. Αντίθετα, οι λόγοι ακυρότητας που προβλέπονται στην παρ.1 του αρ. 66 του ίδιου Νόμου, επειδή κρίνονται νομοθετικά ως λόγοι μείζονος σημασίας, γι’ αυτό όταν συντρέχει ένας από τους λόγους αυτούς, μόνο ο εργαζόμενος μπορεί να ζητήσει την πρόσθετη αποζημίωση, ώστε να μην καταστρατηγείται ο προστατευτικός χαρακτήρας του Εργατικού Δικαίου.

Πάντως, η πρόσθετη αποζημίωση φαίνεται να είναι μια επανορθωτική αποζημίωση που προσιδιάζει με τις αποζημιώσεις του ενοχικού δικαίου που στοχεύουν στην αποκατάσταση προκληθεισών ζημιών. Η συζήτηση για την πρόσθετη αποζημίωση μέχρι πρότινος είχε θεωρητικό μόνο περιεχόμενο. Αν το πρόσημο της ρύθμισης είναι τελικά αρνητικό ή θετικό για τον εργαζόμενο θα διαφανεί σταδιακά μέσα από την νομολογία.