Αρθρογραφία

Ο Γραμμένος Ε. Ευστάθιος είναι Δικηγόρος Αθηνών – Εργατολόγος και επισκέπτης Καθηγητής στο μάθημα «ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ» στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό «Διοίκηση Ανθρωπίνου Δυναμικού» του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το δικαίωμα των εργαζομένων στην απεργία εντάσσεται στα συναφή με τη συνδικαλιστική ελευθερία δικαιώματα που πρέπει να προστατεύει το κράτος και μάλιστα, γνωρίζει συνταγματική κατοχύρωση. Στο άρθρο 23§2 του Συντάγματος προβλέπεται πως «H απεργία αποτελεί δικαίωμα και ασκείται από τις νόμιμα συστημένες συνδικαλιστικές οργανώσεις για τη διαφύλαξη και προαγωγή των οικονομικών και εργασιακών γενικά συμφερόντων των εργαζομένων». Αυτή η συνταγματικού επιπέδου προστασία περιλαμβάνει παράλληλα και το δικαίωμα των συνδικαλιστικών οργανώσεων να επιλέγουν καταρχήν ελεύθερα τα μέσα που θα χρησιμοποιήσουν κατά τον απεργιακό τους αγώνα.

Αυτό ωστόσο δε σημαίνει πως οποιοδήποτε μέσο πίεσης προς την εργοδοτική πλευρά γίνεται αποδεκτό, όπως περιπτώσεις κατάληψης των χώρων εργασίας, με σκοπό την παρεμπόδιση της παραγωγικής διαδικασίας. Προκειμένου να εναρμονιστεί, σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, το δικαίωμα στην εργασία των εργαζομένων που δεν επιθυμούν να απεργήσουν με το δικαίωμα στην απεργία, ο νομοθέτης ποινικοποίησε με το νέο Ν. 5053/2023 πράξεις, οι οποίες αντιστρατεύονται το δικαίωμα των μη απεργών στην απασχόληση.

Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 31 ΤΟΥ Ν. 5053/2023

Στο άρθρο 31 προβλέπεται πως «Όποιος α) παρεμποδίζει με οποιοδήποτε τρόπο την ελεύθερη και ακώλυτη προσέλευση ή αποχώρηση από τον χώρο εργασίας εργαζομένων οι οποίοι δεν συμμετέχουν σε απεργία και επιθυμούν να εργαστούν ή την παροχή της εργασίας από αυτούς, ή β) ασκεί σωματική βία ή απειλή με σωματική βία ή άλλη παράνομη πράξη ή παράλειψη σε βάρος τους, προκειμένου να εξαναγκαστούν να συμμετάσχουν στην απεργία ή γ) συμμετέχει σε κατάληψη χώρων εργασίας ή εισόδων τους, κατά τη διάρκεια απεργίας ή ανεξαρτήτως αυτής, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6) μηνών και χρηματική ποινή, αν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη διάταξη. Η επανειλημμένη τέλεση της αξιόποινης πράξης συνιστά επιβαρυντική περίσταση».

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ

Ο νομοθέτης θέσπισε στο άρθρο 31 ένα νέο ποινικό αδίκημα, στο οποίο προβλέπει τρεις διακριτούς τρόπους τέλεσής του. Το ίδιο το άρθρο τιτλοφορείται ως «προστασία του δικαιώματος στην εργασία», ανάγοντάς την με αυτό τον τρόπο στο προστατευόμενο έννομο αγαθό. Η επιλογή ωστόσο του Έλληνα νομοθέτη να αξιώσει την επέμβαση των μέσων καταστολής του ποινικού δικαίου, με σκοπό την προστασία του δικαιώματος στην εργασία, έχει προκαλέσει ως τώρα τις επικρίσεις της επιστημονικής κοινότητας.

Τόσο η παρεμπόδιση της πρόσβασης και αποχώρησης των μη απεργών από την εργασία, όσο και η κατάληψη των χώρων εργασίας από τους απεργούς δεν είναι δυνατό να θεωρηθεί πως προσβάλλουν το έννομο αγαθό του δικαιώματος στην εργασία. Η ορθότερη άποψη πριν το Ν. 5053/2023 θεωρούσε τον αποκλεισμό των σημείων πρόσβασης προς την επιχείρηση, όπως επίσης και την κατάληψη των χώρων της επιχείρησης ως προσβολές της ιδιοκτησίας, δεδομένου πως οι ανωτέρω πράξεις θίγουν κατά κύριο λόγο την επιχείρηση. Εξίσου προβληματικός εμφανίζεται και ο τρίτος τρόπος τέλεσης, διότι κάνοντας χρήση του γενικού όρου «χώρων εργασίας ή εισόδων τους» διευρύνει υπέρμετρα το αξιόποινο της διάταξης. Πάντως,  χρήση βίας ή απειλής σωματικής βίας (δεύτερος τρόπος τέλεσης) πιο εύκολα δικαιολογεί την θέσπιση ποινικών κυρώσεων, διότι στρέφεται κατά προσωποπαγούς εννόμου αγαθού, αυτού της σωματικής ακεραιότητας του εργαζομένου.

Ανάλογη κριτική ασκείται και ως προς το διαμορφωμένο πλαίσιο ποινών. Ειδικότερα, προβλέπεται εύρος ποινής και για τους τρείς τρόπους τέλεσης φυλάκισης έξι μηνών έως πέντε ετών σωρευτικά με χρηματική ποινή. Η επιστημονική επιτροπή της Βουλής διατύπωσε τον εξής προβληματισμό: Οι τρόποι τέλεσης του εγκλήματος που περιγράφει ο νομοθέτης στο άρθρο 31 τυποποιούνται ως αυτοτελή αδικήματα ως και στον Ποινικό Κώδικα. Αν συγκριθεί το προβλεπόμενο εύρος ποινών ενδεικτικά στα αδικήματα του 333ΠΚ (φυλάκιση ως ένα έτος και χρηματική ποινή), 334ΠΚ (ως τρία έτη). Ταυτόσημο πρόβλημα υφίσταται και ως προς την ποινική μεταχείριση των τριών τρόπων τέλεσης μεταξύ τους, καθώς απειλείται το ίδιο εύρος ποινών για τρόπους τέλεσης διαφορετικής ποινικής απαξίας. Εγείρονται, επομένως, σημαντικά ζητήματα αναλογικότητας.

Παράλληλα, όπως εύστοχα έχει επισημανθεί, δεν υφίσταται κάποια αντίστοιχη ποινικοποίηση των απαγορευμένων εργοδοτικών μέτρων κατά της απεργίας, συγκεκριμένα της ανταπεργίας, της πρόσληψης απεργοσπαστών, ή της απειλής δυσμενών συνεπειών στους συμμετέχοντες στον απεργιακό αγώνα, αντίθετα προς ό,τι αξιώνει «η ισότητα των όπλων» των μερών. Η διάταξη, τέλος, τιτλοφορείται ως «προστασία του δικαιώματος στην εργασία», μια φράση η οποία δίκαια έχει χαρακτηριστεί ως παραπειστική ως προς το περιεχόμενο της ρύθμισης. Αυτό συμβαίνει, διότι ποινικοποιώντας την άσκηση ενός συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος, αυτού της απεργίας και προβάλλοντας αυτή ως λόγο για την επιβολή ενός αυστηρού πλαισίου ποινικών κυρώσεων, όπως αναφέρεται ανωτέρω, όχι μόνο δεν προστατεύεται το δικαίωμα στην εργασία, αλλά αντίθετα δυναμιτίζεται, καθώς αποκλειστικό σκοπό της απεργίας συνιστά η προαγωγή των εργασιακών συμφερόντων. Η ποινική αυτή μεταχείριση των δραστών του εγκλήματος, λοιπόν, δε θα αποτελέσει τίποτε άλλο, παρά φόβητρο και ανασταλτικό παράγοντα στην άσκηση του δικαιώματος της απεργίας, γεγονός που θα επιφέρει δυσμενέστατες επιπτώσεις στην προσπάθεια προάσπισης των συμφερόντων των εργαζομένων.

Συντάκτης Ιωάννης: Γερέλκης | Πτυχιούχος Νομικής ΑΠΘ