Αρθρογραφία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αν και υφίστατο ως έκτακτη ενίσχυση, το Δώρο Χριστουγέννων (όπως το γνωρίζουμε σήμερα) καθιερώνεται με το Ν. 1082/1980. Έκτοτε παρήχετο σε όλους τους εργαζόμενους αδιάλειπτα, μέχρι και την περίοδο των Μνημονίων, οπότε και το 2012 στο πλαίσιο του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής καταργήθηκε ως παροχή για όλους τους εργαζόμενους του Δημοσίου Τομέα και τους συνταξιούχους. Μολονότι πλέον το επίδομα παρέχεται μόνο στους Ιδιωτικούς Υπαλλήλους, εντούτοις αποτελεί το δίχως άλλο μια σημαντική οικονομική ενίσχυση, σε μια περίοδο αυξημένων αναλογικά εξόδων. Στην πράξη, ωστόσο, η εργοδοτική αυθαιρεσία ενδέχεται να στερήσει αυτό το βοήθημα από τον εργαζόμενο. Γι’ αυτό, κρίνεται απαραίτητο να γνωρίζουν οι εργαζόμενοι αφενός τον τρόπο υπολογισμού του, αφετέρου τα μέσα αντίδρασης σε περίπτωση μη καταβολής του.

Ο ΤΡΟΠΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΕΠΙΔΟΜΑΤΟΣ – Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΤΑΚΤΙΚΩΝ ΑΠΟΔΟΧΩΝ

Η βάση υπολογισμού του Δώρου Χριστουγέννων αποτελούν οι τακτικές αποδοχές του εργαζομένου κατά τη 10^η  Δεκεμβρίου κάθε χρόνο. Ιδιαίτερη αποσαφήνιση απαιτείται στο σημείο αυτό ως προς την έννοια των τακτικών αποδοχών. Σύμφωνα με πάγια νομολογία, τακτικές ονομάζονται οι αποδοχές νοούνται ο συμβατικός ή ο νόμιμος μισθός ή το ημερομίσθιο, καθώς και οποιαδήποτε άλλη πρόσθετη εργοδοτική παροχή, σε χρήμα ή σε είδος, που καταβάλλεται κατά τη διάρκεια της σύμβασης εργασίας, με την προϋπόθεση ότι η παροχή αυτή δίδεται σταθερά και μόνιμα ως αντάλλαγμα της παρεχόμενης εργασίας (ενδεικτικά ΑΠ 52/2017).

Έτσι, εφόσον παρέχονται τακτικά και σταθερά, περιλαμβάνονται στις τακτικές αποδοχές, μεταξύ άλλων, η αμοιβή για υπερεργασία και για νόμιμη υπερωριακή απασχόληση, οι προσαυξήσεις για την παροχή εργασίας κατά τη νύκτα, τις Κυριακές και τις αργίες, το αντίτιμο τροφής και γενικά κάθε προσαύξηση του βασικού μισθού ή ημερομισθίου (Ολ. ΑΠ 5/2011, ΑΠ 16/2011, ΑΠ 413/2008, ΑΠ 1057/2007, ΑΠ 146/2006). Ωστόσο, οι εργαζόμενοι πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί, διότι οι πρόσθετες παροχές, που δίδονται στον εργαζόμενο όχι ως αντάλλαγμα της εργασίας του, αλλά για άλλους σκοπούς, όπως για την εξυπηρέτηση των λειτουργικών αναγκών της επιχείρησης, δεν έχουν το χαρακτήρα μισθού και δεν υπολογίζονται για τον υπολογισμό των επιδομάτων, εκτός αν ορίζεται το αντίθετο σε κανονιστική διάταξη ή στην ατομική σύμβαση εργασίας.

Μεταξύ των παροχών που δεν έχουν το χαρακτήρα μισθού είναι τα έξοδα (οδοιπορικά, διανυκτέρευσης κλπ), το επίδομα αδείας, το επίδομα οπλοφορίας και η αποζημίωση που καταβάλλεται στον εργαζόμενο για απασχόλησή του εκτός της έδρας παροχής της εργασίας του, εκτός αν έχει συμφωνηθεί ότι θα καταβάλλεται και καταβάλλεται πράγματι τακτικά και ανεξάρτητα από την πραγματοποίηση και τον αριθμό των ημερών εργασίας εκτός έδρας ή αν η εργασία αυτή παρέχεται πράγματι σταθερά και μόνιμα (ΑΠ 361/2015, ΑΠ 525/2015, ΑΠ 274/2015).

Πέρα από το ύψος των τακτικών αποδοχών, για τον υπολογισμό του ύψους του επιδόματος λαμβάνεται υπόψη και η διάρκεια της εργασίας σε μια περίοδο αναφοράς που εκτείνεται από 1 Μαΐου έως 31 Δεκεμβρίου. Συνεπώς, εργαζόμενοι με σύμβαση εργασίας πλήρους απασχόλησης δικαιούνται επιδόματος ίσου με ένα μηνιαίο μισθό ή 25 ημερομίσθια (για τους αμειβόμενους με ημερομίσθιο), εφόσον η σύμβαση εργασίας τους στον ίδιο εργοδότη διήρκησε για όλη την περίοδο αναφοράς.

Εάν ο εργαζόμενος απασχολήθηκε στον εργοδότη για ένα μέρος μόνο της περιόδου αναφοράς, το ύψος του Δώρου Χριστουγέννων θα υπολογιστεί ως εξής: Καταβάλλεται αναλογία του Δώρου Χριστουγέννων, ίση με 2/25 του μηνιαίου μισθού ή 2 ημερομίσθια, ανάλογα με το συμφωνημένο τρόπο αμοιβής για κάθε δεκαεννέα (19) ημέρες διάρκειας της εργασιακής σχέσης. Για χρονικό διάστημα μικρότερο του 19ημέρου καταβάλλεται ανάλογο κλάσμα.

Στο χρόνο διάρκειας της εργασιακής σχέσης δεν υπολογίζονται: οι αδικαιολόγητες απουσίες, οι ημέρες απεργίας και η άδεια άνευ αποδοχών, ενώ σε περίπτωση ασθενείας αφαιρούνται μόνο οι ημέρες για τις οποίες έλαβαν οι μισθωτοί επίδομα ασθενείας από το Ασφαλιστικό τους Ταμείο. Συνυπολογίζεται πάντως ο χρόνος της υποχρεωτικής αποχής από την εργασία των γυναικών προ και μετά από τον τοκετό.

Αντίστοιχα, σε περίπτωση ο εργαζόμενος απασχολείται με σύμβαση μερικής απασχόλησης, οι τακτικές του αποδοχές θα υπολογιστούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, όπως και σε εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης. Επομένως, το ύψος του επιδόματος θα αποτελεί συνάρτηση του ύψους των τακτικών αποδοχών, οι οποίες ασφαλώς θα αντιστοιχούν στις μειωμένες ώρες εργασίας, καθώς και της διάρκειας εργασίας τους κατά την ανωτέρω περίοδο αναφοράς.

Σε περίπτωση διαλείπουσας απασχόλησης, δηλαδή απασχόλησης λιγότερων των πέντε ή έξι ημερών (επί συστήματος πενθήμερης και εξαήμερης απασχόλησης αντίστοιχα), οι εργαζόμενοι δικαιούνται ως Δώρο Χριστουγέννων ένα ημερομίσθιο για κάθε οκτώ πραγματοποιηθέντα ημερομίσθια μέσα στο διάστημα από 01 Μαΐου έως 31 Δεκεμβρίου.

Για όσους αμείβονται με ωρομίσθιο ο υπολογισμός γίνεται βάσει του μέσου όρου των αποδοχών του διαστήματος από 1-5-2023 μέχρι 31-12-2023. Διαιρούνται δηλαδή οι συνολικές αμοιβές που έλαβε ο μισθωτός μέσα στο διάστημα αυτό δια του αριθμού των ημερών του διαστήματος αυτού κατά τις οποίες ο μισθωτός εργάσθηκε η διατήρησε αξίωση για τις αποδοχές του. Το ποσό που προκύπτει  πολλαπλασιάζεται επί τον αριθμό των ημερομισθίων που αναλογούν στη διάρκεια της εργασιακής σχέσης.

Σε όλες τις περιπτώσεις, το ποσό του δώρου προσαυξάνεται με τον συντελεστή αδείας 0,041666.

ΣΥΜΨΗΦΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΩΡΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΥΠΕΡΤΕΡΕΣ ΑΠΟΔΟΧΕΣ

Είναι δυνατό, εφόσον ο εργαζόμενος λαμβάνει σύμφωνα με τη σύμβαση εργασίας του αμοιβή μεγαλύτερη των κατώτατων νόμιμων προβλεπόμενων στην οικεία ΣΣΕ ή ΔΑ, το ποσό που αντιστοιχεί στο Δώρο Χριστουγέννων να απορροφάται (ακριβέστερα, να καταλογίζεται) από τις υπέρτερες, των προβλεπόμενων, αποδοχές. Ο συμψηφισμός αυτός, ωστόσο, ορθά όπως δέχεται πάγια η νομολογία, είναι δυνατός μόνο κατόπιν συμφωνίας μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου στην ατομική σύμβαση εργασίας (ενδεικτικά ΑΠ 1352/2009). Δεν είναι δυνατό δηλαδή ο εργοδότης μονομερώς να καταλογίσει στις υπέρτερες αποδοχές του εργαζομένου το επίδομα και γι’ αυτό το λόγο να μην το καταβάλλει.

ΟΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΜΗ ΚΑΤΑΒΟΛΗΣ ΤΟΥ ΔΩΡΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Το Δώρο Χριστουγέννων καταβάλλεται το αργότερο την 21η Δεκεμβρίου κάθε έτους και επιτρέπεται να καταβληθεί μόνο σε χρήμα, όχι σε είδος. Στην πράξη, ωστόσο, πολύ συχνά οι εργαζόμενοι στερούνται αυθαίρετα αυτού του επιδόματος. Στην περίπτωση αυτή, γεννάται ευθύνη του εργοδότη και οι εργαζόμενοι δύνανται να προβούν στις παρακάτω ενέργειες:

Σε περίπτωση που το Δώρο Χριστουγέννων δεν καταβληθεί έγκαιρα, οι εργαζόμενοι ή/και τα σωματεία μπορούν και πρέπει να προσφύγουν στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας προκειμένου να συνταχθεί μηνυτήρια αναφορά.  Η μηνυτήρια αναφορά διαβιβάζεται στον Εισαγγελέα για την άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος του εργοδότη ή του νομίμου εκπροσώπου αυτού (για την περίπτωση εταιρείας κλπ), ενώ παράλληλα διαβιβάζεται και στο οικείο αστυνομικό τμήμα για την κίνηση της αυτόφωρης διαδικασίας, όπως ισχύει. Στην περίπτωση αυτή, ο εργοδότης απειλείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών ή/και χρηματική ποινή τουλάχιστον 900 ευρώ (άρθρο 28§1 του Ν. 3996/2011). Οι εργαζόμενοι ή/και τα σωματεία τους έχουν το δικαίωμα να υποβάλουν μήνυση απευθείας στο αρμόδιο αστυνομικό τμήμα και να ζητήσουν την εφαρμογή της αυτόφωρης διαδικασίας. Σε επίπεδο Επιθεώρησης Εργασίας πάντως, οι αρμόδιοι Επιθεωρητές δύνανται να επιβάλλουν διοικητική κύρωση 800 ευρώ ανά θιγόμενο εργαζόμενο (βλ. ΥΑ 80016/2022).

Σε κάθε περίπτωση, κατά το άρθρο 250 αριθ. 17 ΑΚ, οι αξιώσεις των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα που πηγάζουν από έγκυρη σύμβαση εργασίας για την πληρωμή μισθών και άλλων αμοιβών (και που οφείλονται απευθείας από το νόμο) υπόκεινται σε πενταετή παραγραφή, η οποία αρχίζει μόλις λήξει το έτος, κατά το οποίο συμπίπτει η έναρξη της οριζόμενης στα άρθρα 251 και 252 ΑΚ, παραγραφής. Τέλος, απόλυση η οποία κινήθηκε από εκδίκηση, λόγω διεκδίκησης των οφειλόμενων (και μη καταβεβλημένων) Δώρων Χριστουγέννων, ασφαλώς είναι άκυρη και προσβάλλεται στα Πολιτικά Δικαστήρια.