Αρθρογραφία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ψηφιοποίηση των συναλλαγών ως άμεση απόρροια της τεχνολογικής μεταμόρφωσης επανέφερε στο επίκεντρο του κοινωνικού και επιστημονικού διαλόγου το ζήτημα της φορολόγησης των φιλοδωρημάτων ως αποδοχών των εργαζομένων, καθιστώντας πιο διαφανείς τις συναλλαγές. Η χρήση της κάρτας, είτε πιστωτικής είτε χρεωστικής, για ηλεκτρονικές πληρωμές έχει διεισδύσει στην καθημερινότητα μας. Ακόμη και η «επιβράβευση» των εργαζομένων για τις υψηλής ποιότητας παρεχόμενες υπηρεσίες τους – το λεγόμενο φιλοδώρημα -πραγματοποιείται πλέον ηλεκτρονικά. Η ψηφιακή καταβολή των φιλοδωρημάτων συμβάλλει στην παρακολούθηση και καταγραφή του ποσού των φιλοδωρημάτων που συγκεντρώνεται μηνιαίως και ετησίως στην επιχείρηση. Ποιες είναι όμως οι πρακτικές συνέπειες της ηλεκτρονικής καταγραφής των φιλοδωρημάτων τόσο για τους εργοδότες όσο και για τους εργαζόμενους;

ΤΟ ΦΙΛΟΔΩΡΗΜΑ ΩΣ ΜΕΡΟΣ ΤΩΝ ΤΑΚΤΙΚΩΝ ΑΠΟΔΟΧΩΝ

Η προαιρετική φύση του φιλοδωρήματος, καθώς και το γεγονός ότι αυτό καταβάλλεται στον εργαζόμενο από τρίτους και όχι απευθείας από τον εργοδότη, θα μπορούσε να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι η χρηματική ενίσχυση των εργαζομένων μέσω των φιλοδωρημάτων συνιστά μια χαριστική δικαιοπραξία. Ωστόσο, πλήθος αποφάσεων του Αρείου Πάγου, ερμηνεύοντας το Εργατικό δίκαιο με μια συστημική προσέγγιση, αποδεικνύει ότι η παροχή φιλοδωρήματος μπορεί να ταυτιστεί εννοιολογικά με την έννοια του μισθού και, υπό προϋποθέσεις, να θεωρηθεί ως αναπόσπαστο μέρος των τακτικών αποδοχών του εργαζόμενου.

Συγκεκριμένα σύμφωνα με την νομολογία «Τα φιλοδωρήματα αποτελούν μέρος του μισθού μόνον όταν έχει συμφωνηθεί, ρητά ή σιωπηρά, μεταξύ του εργοδότη και του εργαζομένου ότι ο τελευταίος θα αμείβεται και με τα φιλοδωρήματα, τα οποία έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει και εισπράττει τακτικά, ώστε να επαυξάνουν τις αποδοχές του» (ΑΠ 13/1992, ΑΠ 177/2001, ΑΠ 4/2012, ΑΠ 838/2019). Επομένως, για να θεωρηθεί το φιλοδώρημα ως μισθός πρέπει, σύμφωνα με τον Άρειο Πάγο να πληρούνται σωρευτικά δύο προϋποθέσεις: η καθιέρωση του φιλοδωρήματος ως τακτικής αποδοχής κατόπιν συμφωνίας είτε μέσω μακροχρόνιας συνήθειας και η πάγια καταβολή του από τον εργοδότη. Επιπλέον, το γεγονός ότι το φιλοδώρημα αποτελεί οικονομική παροχή από τρίτους, και όχι από τον εργοδότη, δεν αναιρεί τον χαρακτήρα του ως μισθού. Αυτή η ιδιαιτερότητα της καταβολής από τρίτο πρόσωπο δεν επηρεάζει τον χαρακτηρισμό του, εφόσον η παροχή γίνεται τακτικά, όπως συμβαίνει με οποιαδήποτε άλλη παροχή (ΑΠ 216/1964,ΑΠ 13/1992,ΑΠ 1242/2014).

Επιπλέον, ο νόμος σε ορισμένες περιπτώσεις καθιστά υποχρεωτικό το φιλοδώρημα, με αποτέλεσμα να  αναιρείται ο προαιρετικός χαρακτήρας του. Χαρακτηριστικά παραδείγματα εργαζομένων που πρέπει υποχρεωτικά να λαμβάνουν φιλοδώρημα  αποτελούν το προσωπικό των ξενοδοχείων, σύμφωνα με τον Ν. 394/1936 καθώς και οι σερβιτόροι των οποίων η αμοιβή καθορίζεται σε ποσοστό δεκαέξι τοις εκατό (16%) στο λογαριασμό των πελατών, σύμφωνα με το άρθρο 54 του ν. 2224/1994.

Εφόσον τα φιλοδωρήματα θεωρούνται μέρος του μισθού συμπεριλαμβάνονται στις προβλεπόμενες προσαυξήσεις για νυκτερινή εργασία, εργασία κατά Κυριακές και αργίες, οι οποίες υπολογίζονται με βάση το νόμιμο ωρομίσθιο. Επιπλέον, πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν για τον υπολογισμό επιδομάτων, δώρων και αποζημιώσεων απόλυσης. Αν εφαρμόσουμε με συνέπεια τη λύση αυτή στον φορολογικό τομέα θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι  φιλοδώρημα είναι ακαθάριστο εισόδημα του φορολογούμενου και υπόκειται και αυτό σε κρατήσεις και άρα ο εργοδότης οφείλει ασφαλιστικές εισφορές για αυτά. Εξάλλου σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 12 του Ν. 4172/2013, τα φιλοδωρήματα θεωρούνται εισοδήματα από μισθωτή εργασία και φορολογούνται μαζί με τις κανονικές αποδοχές που λαμβάνει ο εργαζόμενος.

Η ΕΠΑΝΕΞΕΤΑΣΗ ΠΕΡΙ ΦΟΡΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΦΙΛΟΔΩΡΗΜΑΤΩΝ

Η εκτεταμένη  χρήση των POS στις συναλλαγές αποτέλεσε την αφορμή για να οδηγηθεί το οικονομικό επιτελείο της Κυβέρνησης στην απόφαση να επανεξετάσει τη φορολόγηση των φιλοδωρημάτων που λαμβάνουν εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι όχι μόνο στον τομέα της εστίασης, αλλά  και σε επιχειρήσεις που δεν καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις.

Ο συνολικός τζίρος από τις συναλλαγές μέσω POS στον τομέα της εστίασης ανέρχεται σε 8 δισ. ευρώ, ενώ οι συναλλαγές στα κομμωτήρια φθάνουν τα 580 εκατ. ευρώ. Με βάση την εκτίμηση ότι τα φιλοδωρήματα που διενεργούνται μέσω POS αντιπροσωπεύουν το 4-5% των συνολικών συναλλαγών, η κυβέρνηση προβαίνει σε εκτίμηση δυνητικών εσόδων που δύνανται να φθάσουν τα 400 εκατ. ευρώ

Με αφορμή τα παραπάνω το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών  αναθεώρησε αναφορικά με το ζήτημα της φορολόγησης των φιλοδωρημάτων ως τακτικών αποδοχών .Έτσι έθεσε προς συζήτηση την θέσπιση μιας σειράς νέων διατάξεων με σημαντικότερη την διάταξη κατά την οποία  προβλέπει ότι οι εργαζόμενοι δεν θα φορολογούνται για τα φιλοδωρήματα που δεν ξεπερνούν το ποσό των 300,00 ευρώ μηνιαίως.

Θεσπίζεται λοιπόν ένα είδος φορολογικού απυρόβλητου για τα φιλοδωρήματα έως το ποσό των 300 ευρώ κάθε μήνα. Ταυτόχρονα θεσπίζεται η απαλλαγή του εργοδότη από την υποχρέωση καταβολής ασφαλιστικών εισφορών στους εργαζόμενους για τα φιλοδωρήματα, ανεξαρτήτως του ποσού που αυτά ανέρχονται .Η ρύθμιση αυτή δεν θα έχει αναδρομική ισχύ, αλλά εφαρμόζεται από την 1 Νοεμβρίου του 2024.

Έτσι, με βάση τις νέες διατάξεις ο εργοδότης  επιφορτίζεται με την υποχρέωση να καταχωρεί τα φιλοδωρήματα που δίνονται μέσω ηλεκτρονικών συναλλαγών (όπως μέσω POS) ως πρόσθετες αποδοχές και να τα αποδίδει στους εργαζομένους. Εφόσον τα φιλοδωρήματα καταβάλλονται μέσω POS, ο εργοδότης τα δηλώνει αυτόματα, και αυτά περιλαμβάνονται στις συνολικές αποδοχές του εργαζομένου, χωρίς να απαιτείται επιπλέον ενέργεια από την πλευρά του. Το ποσό των φιλοδωρημάτων που ξεπερνά τα 300,00 ευρώ τον μήνα φορολογείται με τον ίδιο τρόπο όπως ο μισθός, και ο εργοδότης είναι υπεύθυνος για την παρακράτηση των απαραίτητων φόρων.

Στην ουσία, η προβλεπόμενη απαλλαγή από τις ασφαλιστικές εισφορές έρχεται σε αντίθεση με τα όσα ισχύουν στο Εργατικό Δίκαιο για τις τακτικές αποδοχές του εργαζομένου, αλλά και με όσα έχει κρίνει ο Άρειος Πάγος με τις διαδοχικές αποφάσεις του που αφορούν την κατάταξη των φιλοδωρημάτων στον μισθό του εργαζομένου, ανεξαρτήτως ποσού. Πρακτικά αυτή η ρύθμιση έχει αρνητικό πρόσημο για τους εργαζομένους, καθώς στις συντάξιμες αποδοχές τους δεν θα λαμβάνονται υπ’ όψιν οι αναλογούσες ασφαλιστικές εισφορές.

Επίσης, τα φιλοδωρήματα που θα καταβάλλονται μέσω της μισθοδοσίας θα λαμβάνονται υπόψη, όπως είναι λογικό και για τον υπολογισμό των δώρων. Αυτό σημαίνει ότι ο εργαζόμενος θα κατατάσσεται σε υψηλότερη φορολογική κλίμακα, με αποτέλεσμα να αυξάνονται και οι συντελεστές των κρατήσεων για την εφορία. Παρ’ όλα αυτά, τα ποσά αυτά δεν θα προσμετρώνται στις ασφαλιστικές εισφορές του φορολογούμενου, δημιουργώντας έτσι μια πλασματική αύξηση του μισθού.

Πάντως, θα θεσπιστεί και μια αντικαταχρηστική διάταξη που θα απαγορεύει στους εργοδότες να αντικαθιστούν μέρος του μισθού με αφορολόγητα φιλοδωρήματα. Σε περίπτωση που οι τακτικές αποδοχές μειωθούν και ταυτόχρονα αυξηθούν ισόποσα οι αποδοχές από φιλοδωρήματα, ο εργοδότης θα είναι υποχρεωμένος να καταβάλει εισφορά 22% επί της μείωσης των τακτικών αποδοχών. Αξίζει να αναφερθεί ότι αυτή η διάταξη ευθυγραμμίζεται με τον προστατευτικό χαρακτήρα του Εργατικού Δικαίου.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η ψηφιοποίηση των συναλλαγών έχει φέρει σημαντικές αλλαγές στον τομέα των φιλοδωρημάτων, καθιστώντας τη διαδικασία πιο διαφανή. Οι νέες ρυθμίσεις της κυβέρνησης σχετικά με τη φορολόγηση και τις ασφαλιστικές εισφορές για τα φιλοδωρήματα έχουν στόχο να μειώσουν τις ανισότητες που προκύπτουν από τις διαφορετικές μεθόδους πληρωμής. Επιπλέον, οι προστατευτικές διατάξεις για τους εργαζομένους διασφαλίζουν ότι οι εργοδότες δεν θα μπορούν να εκμεταλλεύονται την κατάσταση.

Ωστόσο, οι πρακτικές συνέπειες αυτών των ρυθμίσεων θα χρειαστούν προσεκτική παρακολούθηση, καθώς τυχόν αδυναμίες θα γίνουν φανερές από τον Νοέμβριο 2024. Η νέα πολιτική, εφόσον υλοποιηθεί σωστά, έχει τη δυνατότητα να προσφέρει μια πιο δίκαιη και διαφανή προσέγγιση στη διαχείριση των φιλοδωρημάτων, βελτιώνοντας τη σχέση εργοδότη-εργαζομένου και προάγοντας την οικονομική ισότητα. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα αυτών των ρυθμίσεων θα κριθεί στην πράξη.