Αρθρογραφία

Ο Γραμμένος Ε. Ευστάθιος είναι Δικηγόρος Αθηνών – Εργατολόγος και επισκέπτης Καθηγητής στο μάθημα «ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ» στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό «Διοίκηση Ανθρωπίνου Δυναμικού» του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Στο πλαίσιο των εξαγγελιών του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, τον Ιούνιο του 2025 παρουσιάστηκε το σχέδιο πολιτικής με τίτλο «Δίκαιη Εργασία για Όλους», το οποίο περιλαμβάνει προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας. Σύμφωνα με τις σχετικές ανακοινώσεις, η έναρξη δημόσιας διαβούλευσης αναμένεται να πραγματοποιηθεί εντός των επομένων ημερών, ενώ η ψήφιση του σχεδίου νόμου τοποθετείται χρονικά εντός του Σεπτεμβρίου 2025. Ενόψει τούτων, και εφόσον δεν υφίσταται ακόμη δημοσιευμένο κείμενο νομοσχεδίου, δεν είναι εφικτή η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων ως προς τις επικείμενες νομοθετικές αλλαγές, παρά μόνο η διατύπωση μιας πρώτης, ενδεικτικής αξιολόγησης των βασικών κατευθύνσεων της προαναγγελθείσας μεταρρύθμισης.

Στο επίκεντρο της επικαιρότητας είναι η προτεινόμενη  νομοθετική ρύθμιση η οποία παρέχει τη δυνατότητα στους εργοδότες να απασχολούν- υπό προϋποθέσεις- τους εργαζόμενους τους έως και 13 ώρες ημερησίως.

Το ανώτατο ημερήσιο όριο εργασίας των 13 ωρών, το οποίο μέχρι πρότινος επιτρεπόταν κατ’ εξαίρεση μόνο σε περίπτωση απασχόλησης του εργαζομένου σε περισσότερους του ενός εργοδότες, προτείνεται πλέον να ισχύει και στην περίπτωση απασχόλησης σε έναν μόνο εργοδότη, υπό την προϋπόθεση τήρησης των κανόνων ημερήσιας ανάπαυσης και της καταβολής των προβλεπόμενων προσαυξήσεων για την παρασχεθείσα υπερωριακή απασχόληση. Ωστόσο, δεδομένου ότι το ισχύον καθεστώς προβλέπει ως ανώτατο όριο νόμιμης ημερήσιας υπερωρίας τις 3 ώρες και συνολικά τις 150 ώρες ετησίως (184 παρ.3 ΚΑΕΔ), η εν λόγω ρύθμιση αναμένεται να συνεπιφέρει και μεταβολή των ισχυόντων ορίων της νόμιμης ημερήσιας υπερωριακής απασχόλησης.

Σύμφωνα με την Υπουργό Εργασίας, η υπερωριακή απασχόληση μέχρι τη συμπλήρωση των 13 ωρών εργασίας θα πραγματοποιείται μόνο με τη συναίνεση του εργαζομένου, με αποτέλεσμα ο μισθωτός να έχει τη δυνατότητα να αρνηθεί την υπερωριακή εργασία. Δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται, ωστόσο, ότι τη σχέση εξαρτημένης εργασίας χαρακτηρίζει εγγενής διαπραγματευτική ανισότητα μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου, με αποτέλεσμα να εγείρονται εύλογες αμφιβολίες ως προς την αυθεντικότητα της συναίνεσης του τελευταίου. Εξάλλου, σύμφωνα και με το άρθρο 659 ΑΚ «αν παρουσιαστεί ανάγκη για εργασία πέρα από τη συμφωνημένη ή τη συνηθισμένη, ο εργαζόμενος έχει υποχρέωση να την παράσχει, αν είναι σε θέση να το κάνει και η άρνησή του θα ήταν αντίθετη με την καλή πίστη». Η ενδεχόμενη άρνηση, λοιπόν, του εργαζομένου να απασχοληθεί υπερωριακά καθίσταται όχι μόνο ουσιαστικά αδύνατη, αλλά και νομικά επισφαλής, ως ενδεχομένως αντικείμενη στην αρχή της καλής πίστης.

Παρατηρείται, λοιπόν, ότι η προτεινόμενη αύξηση του ανώτατου ημερήσιου ορίου νόμιμης υπερωριακής απασχόλησης μπορεί, αφενός, να εξυπηρετεί την ευελιξία των επιχειρήσεων, οι οποίες θα διαθέτουν εκ του νόμου τη δυνατότητα να καλύπτουν αυξημένες λειτουργικές ανάγκες μέσω νόμιμης υπερωριακής εργασίας, αφετέρου, όμως, μετατοπίζει σημαντικά το βάρος στον εργαζόμενο, ο οποίος – μολονότι και υπό το ισχύον καθεστώς ενδέχεται να εργάζεται υπερωριακά – πλέον ενδέχεται να καλείται να απασχολείται για αισθητά μεγαλύτερη διάρκεια. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται περιορισμό του χρόνου ανάπαυσης και του διαθέσιμου ελεύθερου χρόνου του εργαζομένου, χωρίς κάποιο σαφές εχέγγυο ουσιαστικής προστασίας σε περίπτωση που επιθυμεί να τον αξιοποιήσει διαφορετικά. Η 13ωρη ημερήσια απασχόληση ενδέχεται, χωρίς να καθίσταται νομικός κανόνας, να καταστεί de facto κανονικότητα στην πράξη.

Συντάκτης: Φραντζή Βίλμα | Ασκούμενη Δικηγόρος